Τα τελευταία χρόνια στην εκπαιδευτική κοινότητα, εγείρονται προβληματισμοί σχετικά τα οφέλη που παρουσιάζει η συνεκπαίδευση στα άτομα με αναπηρία. Αρχικά, αξίζει να πούμε πως ο θεσμός της συνεκπαίδευσης υλοποιείται σε μεγάλο βαθμό σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Σύμφωνα με πληροφορίες που συγκέντρωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ειδική Αγωγή και Συνεκπαίδευση, διαπιστώνεται πως σε 28 χώρες, το ποσοστό των 97,54% των μαθητών με αναπηρία ή/ και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες φοιτούν στο γενικό σχολείο. Η συνεκπαίδευση υλοποιείται με α) μερική φοίτηση σε ξεχωριστή ειδική τάξη, με β) ολική φοίτηση σε ξεχωριστή ειδική τάξη και γ) σε φοίτηση μέσα στη γενική τάξη.
Απόκλιση των απόψεων αναφορικά με την ένταξη ατόμων με αναπηρία στο γενικό σχολείο
Η κοινωνία φαίνεται να είναι διχασμένη σχετικά με το ζήτημα της συνεκπαίδευσης. Επισημαίνεται πως ένας μέρος του πληθυσμού διατείνεται πως τα άτομα με αναπηρία μπορούν να ζήσουν μία ανεξάρτητη και κανονική ζωή. Απεναντίας, υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν πως δεν είναι ρεαλιστικό τα άτομα με αναπηρία να ζήσουν μια κανονική ζωή και για αυτό συνιστώνται να οργανώνονται σε ομάδες έξω από τις ομάδες των υγιών (Μπογοσιάν Ευαγγελία). Φυσικά, σε μία κοινωνία που έχει αρχίσει ν αγωνίζεται για την διασφάλιση την ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, ο εξοστρακισμός των ΑμεΑ από το κοινωνικό ιστό δεν ενδείκνυται. Τα ΑμεΑ είναι και θα είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Η συνεκπαίδευση καθιερώνεται ως δεσμός με γνώμονα την βέλτιστη απόδοση των μαθητών και προπαντός την ψυχική ευημερία μέσω της αποδοχής που εξασφαλίζουν.
Ερωτήματα που εγείρουν τον προβληματισμό σχετικά με την εκπαίδευση των ΑμεΑ στην ελληνική κοινωνία
Αναφορικά με την ελληνική πραγματικότητα τίθεται το εξής ερώτημα, στα πλαίσια που αρχίζει να υλοποιείται η συνεκπαίδευση: το ελληνικό σχολείο έχει βάλει τα θεμέλια για την αντιμετώπιση της διαφορετικότητας που συναντάται στις σχολικές τάξεις; Λαμβάνει δραστικά μέτρα για την εξάλειψη των διακρίσεων και την καταπολέμηση των στερεοτύπων και προκαταλήψεων; Διαθέτει τα κατάλληλα εφόδια για να στηρίξει ένα ενταξιακό πρόσταγμα που θα θεμελιώνεται σύμφωνα με την αρχή της συνεκπαίδευσης; Τέλος, μήπως η ίδια η εκπαίδευση αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες με τη υλοποίηση ενός αμετάβλητου αναλυτικού προγράμματος, που δεν ανταποκρίνεται στις εκπαιδευτικές ανάγκες όλων των μαθητών και οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό;
Η έρευνα για την ανάδειξη της σημασίας της συνεκπαίδευσης στα παιδιά με σύνδρομο Down
Έχουν διεξαχθεί σε αγγλόφωνες χώρες σημαντικές έρευνες που καταδεικνύουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που έχει η φοίτηση ενός παιδιού με σύνδρομο Down γενικό σχολείο. Φυσικά, αξίζει να σημειωθεί πως σε εξωτερικές χώρες η εκπαίδευση προσανατολίζεται στην ένταξη των μαθητών στο γενικό σχολείο. Οι δομές της ειδικής αγωγής και τα ειδικά σχολεία λειτουργούν ως resources centers. Μάλιστα σε δομές ειδικής εκπαίδευσης φαίνεται να πραγματοποιούν δράσεις και σχέδια εργασίας σε συνεργασία με τα γενικά σχολεία. Το γεγονός αυτό ίσως θα πρέπει να προβληματίσει τη κοινωνία που η εκπαίδευση εν μέρει αδυνατεί να εφαρμόσει σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους που συμβάλλουν εξολοκλήρου στην κατίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των παιδιών με σύνδρομο Down.
Πραγματοποιήθηκαν, λοιπόν, μελέτες (Laws, G., Taylor, M., Bennie, S., and Buckley, S. (1996), Gould, S. (1998), Quail, S. (2000), Buckley SJ, Bird G, Sacks B, Archer T. (2002) που αφορούσαν τα παιδιά με σύνδρομο Down. Επισημαίνεται πως υπήρχε εκπαιδευτικό προσωπικό και συντονιστές ειδικής εκπαίδευσης που βρισκόντουσαν σε άμεση συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό του σχολείου. Αξιοσημείωτα είναι τα συμπεράσματα των εν λόγω ερευνών. Συγκεκριμένα διαπιστώνεται:
Ακαδημαϊκές δεξιότητες
- Υπάρχει μεγαλύτερη πρόοδος στα παιδιά με σύνδρομο Down που φοιτούν στο γενικό σχολείο σε σύγκριση με μία δεκαετία πριν. Αυτό είναι απόρροια της πρόσκτησης των γνώσεων στο τομέα της ειδικής αγωγής.
- Δεν παρατηρείται απόκλιση της προόδου μεταξύ των παιδιών που φοιτούν σε ειδικό και σε γενικό σχολείο. Μάλιστα, η συνεκπαίδευση των παιδιών με σύνδρομο Down με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, επηρέασε τη πρόοδό τους ως προς την κατάκτηση των ακαδημαϊκών δεξιοτήτων. Για παράδειγμα στην έρευνα του Hampshire (1999) (n=46) οι μαθητές του γενικού σχολείου υπερτερούσαν στην ανάγνωση και γραφή κατά 3 χρόνια και 4 μήνες από τους συμμαθητές τους που παρακολουθούσαν ειδικά σχολεία (Δαραής Κωνσταντίνος).
- Αναφορικά με την ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων, διαπιστώθηκε πως τα παιδιά με σύνδρομο Down που φοιτούν στο γενικό σχολείο είχαν καλύτερα επίπεδα ανάπτυξης στα πεδία του λόγου και της έκφρασης. Ενδεικτικά αναφέρεται πως είναι κατά 2 χρόνια και 6 μήνες πιο προοδευμένη. Επίσης, αναφέρεται πως μόνο οι μαθητές στο γενικό σχολείο παρουσιάζουν σταθερή πρόοδο στο επίπεδο ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος από 11 έως 18 ετών. Παράλληλα φαίνεται να αναπτύσσουν μεγαλύτερο λεξιλόγιο.
Κοινωνικές δεξιότητες
- Στο τομέα της κοινωνικότητας και της κοινωνικής αυτονομίας δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές. Παρόλα αυτά εντοπίστηκε ένας βαθμός ενισχυμένης κοινωνικότητας στα παιδιά κάτω των 15 ετών κατά τη συνεκπαίδευση στο γενικό σχολείο.
- Δεν παρατηρήθηκε, εξίσου, διαφορά στο επίπεδο αυτοαντίληψης μεταξύ των παιδιών που φοιτούσαν σε διαφορετικά σχολικά πλαίσια.
- Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός πως τα παιδιά που φοιτούσαν στο ειδικό σχολείο δημιουργούσαν σχέσεις αμοιβαίας φιλίας. Αντιθέτως, οι σχέσεις που καλλιεργούνταν στο γενικό σχολείο περιορίζονταν σε σχέσεις φροντίδας και αλληλοβοήθειας.
- Σημειώθηκαν, ακόμη, διαφορές αναφορικά με το φύλο των παιδιών με σύνδρομο Down σε σχέση με τις επικοινωνιακές και γλωσσικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, τα αγόρια σημείωσαν χαμηλότερη πρόοδο στα εν λόγω πεδία. Αυτό είναι συνέπεια των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στο γλωσσικοκινητικό τομέα.
Περαιτέρω συμπεράσματα
- Το εκπαιδευτικό προσωπικό του γενικού και του ειδικού σχολείου επέδειξαν μια διαφορετική στάση. Οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών στο γενικό σχολείο ήταν υψηλότερες σε σχέση με αυτών στο ειδικό σχολείο.
- Στο γενικό σχολείο, η εκπαίδευση στηρίζεται στη συνεργατική και αυτόνομη μάθηση καταλαμβάνοντας το 300% του συνολικού χρόνου των μαθητών στο σχολείο σε σχέση με το ειδικό σχολείο.
- Τα παιδιά στο γενικό σχολείο αποκτούν την ικανότητα να διακρίνουν το χρόνο εργασία και το χρόνο διαλείμματος.
- Οι συμπεριφορές που εκδήλωνα τα παιδιά με σύνδρομο Down δεν μπόρεσαν να γίνουν πλήρως αποδεκτές από το υπόλοιπο σύνολο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη αδυναμία επίτευξης θετικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των παιδιών.
- Στα ειδικά σχολεία συγκροτούνται τμήματα με λίγους μαθητές αλλά με μεγάλη ποικιλία ως προς το διαφορετικό επίπεδο δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Το κάθε παιδί παρουσιάζει διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες εξαιτίας της διαφορετικής μορφής αναπηρίας ή του διαφορετικού είδους μαθησιακών δυσκολιών.
Συνεκπαίδευση: αντιπροσωπευτική των αξιών που διέπουν τη κοινωνία μας
Πρέπει να πούμε πως η φοίτηση σε ειδικό ή γενικό σχολείο καθορίζεται αποκλειστικά από το μέγεθος των εκπαιδευτικών αναγκών του κάθε μαθητή. Η συνεκπαίδευση δεν αφορά μόνο το εκπαιδευτικό σύστημα και τα σχολεία αλλά το σύνολο της κοινωνίας. Στα πλαίσια της συνεκπαίδευσης αναδεικνύονται οι αξίες της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Τα παιδιά μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ευέλικτα και προσαρμοσμένα, στις ατομικές τους ανάγκες, αναλυτικά προγράμματα. Αυτό που καθίσταται αναγκαίο είναι αναδόμηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Aυτό συνιστά τη αναθεώρηση του αναλυτικού προγράμματος, τη μερική τροποποίηση του τρόπου οργάνωσης του εκπαιδευτικού έργου, καθώς και τη βελτίωση του αξιολογικού συστήματος. Το σχολείο αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας και οι αξίες που καλλιεργούνται στο σχολικό πλαίσιο είναι αντιπροσωπευτικών των αξιών αυτών που κατοικοεδρεύουν σε μία κοινωνία.
Συντάκτης: Μαρία Τσουρέκα , παραχώρησε την άδεια της για την αναδημοσιευση στον Βογιατζή Ηλια
Πηγή: www.maxmag.gr