Σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2022, οι fans ταινιών όπως το «Μόνος στο σπίτι» του 1990 έχουν παρακολουθήσει αγαπημένα τους έργα τουλάχιστον 8 φορές. Γιατί δεν βαριούνται τις ίδιες ταινίες;
Τι κερδίζουν όσοι λατρεύουν τις επαναλήψεις; Ένας καθηγητής Γνωστικής Ψυχολογίας απαντά
Υπάρχει ένας ή πολλοί λόγοι πίσω από την αντίστροφη μέτρηση για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά και την αδημονία να κυλήσει γρήγορα ο χρόνος. Μπορεί να είναι η επικείμενη άδεια ή ένα ταξίδι, η ευκαιρία για την οικογενειακή επανένωση είτε μια ξεχωριστή χριστουγεννιάτικη δραστηριότητα. Ίσως πάλι να είναι απλώς η προβολή του “Love Actually” και του “Μόνος στο Σπίτι”.
Αν κάποιος νέος ή νέα της γενιάς Ζ διαβάζει την παραπάνω πρόταση, θα δυσκολεύεται πιθανώς να κατανοήσει γιατί χρειάζεται να περιμένει κανείς πότε η τηλεόραση θα προβάλει μια ταινία που πλέον βρίσκεις εύκολα στο διαδίκτυο ή υπηρεσίες live streaming, πολύ περισσότερο δε γιατί κυκλοφορούν άρθρα που ενημερώνουν για την ημέρα και ώρα προβολής.
Θα καταλάβει ωστόσο την ανάγκη παρακολούθησής τους στο σωστό περικείμενο -Χριστούγεννα, λαμπάκια που αναβοσβήνουν, στολισμένο δέντρο- αλλά και γιατί κάποιες ταινίες δεν βαριέσαι ποτέ να τις βλέπεις. Κάθε γενιά έχει τα δικά της έργα που αντέχουν στον χρόνο.
«Το να παρακολουθείς μια νέα ταινία ή τη νέα σεζόν μιας σειράς μπορεί να είναι διασκεδαστικό και συναρπαστικό. Βρίσκεσαι σε έναν διαφορετικό κόσμο με νέους χαρακτήρες, ιστορίες και ιδέες. Ωστόσο, πολλοί από μας απολαμβάνουμε και να παρακολουθούμε ξανά και ξανά τις ίδιες ταινίες, σειρές και μεμονωμένα επεισόδια.
Γιατί ξοδεύουμε τόσο πολύ χρόνο με ιστορίες που ήδη γνωρίζουμε;» αναφέρει σε άρθρο του ο Robert N. Kraft, Ph.D., ομότιμος καθηγητής Γνωστικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Otterbein στο Οχάιο των ΗΠΑ, απαριθμώντας τα ψυχικά οφέλη αυτών των επαναλήψεων αλλά και λόγους που επιδιώκουμε να δούμε ξανά την ίδια ταινία.
Γιατί λοιπόν θα δούμε και φέτος τις περιπέτειες του μικρού Kevin McCallister;
Σύμφωνα με τον Δρ Kraft, θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τα παραπάνω μέσα από τρεις έννοιες της ψυχολογίας: το φαινόμενο της απλής έκθεσης, το φαινόμενο Mister Rogers και την αρχή της ελάχιστης προσπάθειας.
Κατά το το φαινόμενο της απλής έκθεσης, μας αρέσει κάτι περισσότερο απλά και μόνο επειδή ήρθαμε σε επαφή με αυτό. Ακούμε επί παραδείγματι τα ίδια τραγούδια σε επανάληψη και τα απολαμβάνουμε ακόμη περισσότερο σε κάθε αναπαραγωγή. «Με τις επανειλημμένες προβολές της ίδιας ταινίας, μας αρέσει περισσότερο και νιώθουμε μεγαλύτερη σύνδεση κάθε φορά. Με τις εκπομπές και ταινίες που απολαμβάνουμε, η επανάληψη είναι η μητέρα της αγάπης» εξηγεί.
Στο παιδικό πρόγραμμα “Mister Rogers’ Neighborhood“, ο Fred Rogers ακολουθεί την ίδια ρουτίνα: βάζει τη ζακέτα και τα αθλητικά του παπούτσια καθώς τραγουδά το ίδιο καθησυχαστικό τραγουδάκι.
«Το έκανε για να εξασφαλίσει την απαραίτητη σταθερότητα και άνεση στους μικρούς θεατές του» αναφέρει ο καθηγητής και επικαλείται έρευνα που έδειξε ότι η επανάληψη (φαινόμενο Mister Rogers) λειτουργεί και στους ενήλικες. «Η γνώση του τι θα συμβεί προσδίδει τάξη και ασφάλεια, ειδικά σε περιόδους που η ζωή μας μοιάζει άβολη λιγότερο υπό έλεγχο».
Τέλος, σύμφωνα με την αρχή της ελάχιστης προσπάθειας, αν είμαστε εξοικειωμένοι με μια ιστορία μπορούμε να αφήσουμε το μυαλό μας να χαλαρώσει και ταυτόχρονα να ψυχαγωγηθούμε, αφού η παρακολούθηση μια ήδη γνωστής πλοκής απαιτεί λιγότερη γνωστική προσπάθεια.
Τι μας προσφέρουν οι επαναλήψεις;
1. Ικανοποιούν τις συναισθηματικές μας ανάγκες
Όταν ξαναβλέπουμε γνωστές ταινίες και σειρές όπως τα «Φιλαράκια», γινόμαστε αποδέκτες αναμενόμενων ιστοριών και συναισθημάτων. «Ξέρουμε πώς τελειώνουν τα επεισόδια και -το πιο σημαντικό- πώς θα νιώσουμε όταν τελειώσουν.
Αυτός είναι ένας λόγος που είναι πιο πιθανό να επιλέξουμε να ξαναδούμε κωμωδίες αντί για δραματικές ταινίες ή τραγωδίες. Πολλοί από εμάς βλέπουμε τις αγαπημένες μας γιορτινές ταινίες αυτή την εποχή του χρόνου επειδή αποζητούμε την ιστορία -και τη συναισθηματική ανταμοιβή που ξέρουμε ότι θα ακολουθήσει» εξηγεί.
2. Μας συνδέουν με το παρελθόν μας (θεραπευτική νοσταλγία)
Παρακολουθώντας ξανά παλιές ταινίες, αναβιώνουμε ημέρες που θυμόμαστε με αγάπη, όπως δηλαδή μας προκαλούν γλυκιά νοσταλγία και μελωδίες από μια συγκεκριμένη δεκαετία. «Οι ταινίες μάς τοποθετούν σε έναν άλλο κόσμο, όχι μόνο στην ιστορία που έχει γραφτεί αλλά και έξω απ’ αυτήν, στην ιστορία της δικής μας ζωής» είτε πρόκειται για πρόσωπα, συζητήσεις ή διάφορα αστεία, σημειώνει ο Δρ Kraft
3. Δίνουν μια υγιή ψευδαίσθηση ελέγχου
«Το να γνωρίζουμε ακριβώς τι θα συμβεί μας δίνει την αίσθηση ότι ελέγχουμε οι ίδιοι τις εξελίξεις. Το ίδιο ισχύει και για την επαναλαμβανόμενη παρακολούθηση ταινιών και σειρών. Οι επαναλήψεις μπορεί να μας κάνουν να νιώσουμε ότι οι χαρακτήρες υπακούν στις εντολές μας. Και αυτή η αίσθηση ότι κατευθύνουμε τους ήρωες και τις πράξεις τους μπορεί να επιφέρει τεράστια ικανοποίηση» εξηγεί ο καθηγητής.
4. Βελτιώνουν τους διαπροσωπικούς δεσμούς μέσα από τις παρακοινωνικές σχέσεις
Καθώς εξοικειωνόμαστε όλο και περισσότερο με τους χαρακτήρες μιας σειράς, μπορεί να αναπτύξουμε παρακοινωνικές σχέσεις μαζί τους, μονόπλευρες δηλαδή σχέσεις για τις οποίες το άλλο άτομο -εν προκειμένω οι πρωταγωνιστές- δεν γνωρίζει, αλλά ικανοποιούν κάποιες από τις κοινωνικές μας ανάγκες.
«Όταν ξαναβλέπουμε μια σειρά ή μια ταινία, επιστρέφουμε σε αυτές τις παρακοινωνικές σχέσεις, βάζοντας τον εαυτό μας στην θέση έμπιστων φίλων που κάνουν αυτό που περιμένουμε. Τέτοιες σχέσεις μπορούν να αυξήσουν την αίσθηση του ανήκειν και να μειώσουν τη μοναξιά».
Επιπλέον, προσθέτει ο ειδικός, μπορούν να αναδειχθούν σε συνδετικό κρίκο μεταξύ άγνωστων -και διαφορετικών ενίοτε- ανθρώπων που αγαπούν τα ίδια προγράμματα. «Ένας καλός μου φίλος συνδέθηκε με δύο από τις εγγονές μου μέσω της κοινής τους αγάπης για το “The Office”» αναφέρει.
5. Χαλαρώνουν και αφήνουν αίσθημα ικανοποίησης
Πρόσφατες έρευνες καταλήγουν ότι οι πολλές επιλογές μας στρεσάρουν. Αντίστοιχη παρατήρηση είχε κάνει και ο ψυχολόγος Barry Schwartz, που διαπίστωσε ότι όσο περισσότερες είναι οι διαθέσιμες επιλογές, τόσο λιγότερο ικανοποιημένοι είμαστε από την τελική μας απόφαση. (Γνωστό ως «το παράδοξο της επιλογής» ή «υπερφόρτωση επιλογών».) Ένα τεράστιο πλήθος επιλογών προκαλεί άγχος και δυσφορία, οδηγώντας τελικά στην αποφυγή λήψης μιας απόφασης.
Συμβαίνει κατά κόρον με τις υπηρεσίες live streaming· «αν επικεντρωθούμε στο να βρούμε κάτι πράγματι ενδιαφέρον, η απόφαση για το τι θα παρακολουθήσουμε μπορεί να είναι περίπλοκη, κουραστική και απλώς να μην αξίζει τον κόπο.
Υπάρχουν τόσες πολλές επιλογές που εντέλει μας απομακρύνουν από το νέο και μας ωθούν σε κάτι που ήδη γνωρίζουμε. Όπως το comfort food· ένα γνωστό αγαπημένο φαγητό είναι πάντα εύπεπτο και ικανοποιητικό».
Άλλωστε, οι νέες ταινίες μπορεί να μας ενθουσιάσουν για λίγο, όπως μπορούν και να μας απογοητεύσουν με το τέλος τους, γκρεμίζοντας τις εντυπώσεις μας για το συνολικό έργο.
ygeiamou.gr