Είναι σοκαριστικό και προκαλεί αναστάτωση σε ένα γονιό να μάθει ότι το παιδί του έχει μπλέξει επειδή επιλέγει άλλα «κακά παιδιά ή έχει χαρακτηριστεί ως νταής». Όσο δύσκολο κι αν είναι να ακούσεις αυτά τα νέα, είναι σημαντικό να τα αντιμετωπίσετε αμέσως. Είτε ο εκφοβισμός είναι σωματικός είτε λεκτικός, αν δεν σταματήσει μπορεί να οδηγήσει σε πιο επιθετική, αντικοινωνική συμπεριφορά και να επηρεάσει την επιτυχία του παιδιού σας στο σχολείο και την ικανότητα του παιδιού σας να δημιουργεί και να διατηρεί φιλίες.
Την προηγουμένη εβδομάδα και μετα τη δημοσίευση του άρθρου Τι να κάνετε όταν ανακαλύπτετε πως το παιδί σας είναι εκφοβιστής, έλαβα κάποια μηνύματα από γονείς. Που αναζητούσαν περισσότερες λεπτομέρειες και πως θα μπορούσαν να κατανοήσουν οι ίδιοι και μετα να διδάξουν στα παιδιά τους για τον εκφοβισμό. Το σημερινό άρθρο θα μπορούσε λοιπόν να είναι ως η άτυπη συνέχεια του προαναφερόμενου άρθρου. Ελπίζοντας πως και τα δυο μαζί θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ένας μικρός οδηγός αντιμετώπισης του εκφοβισμού.
Κατανόηση της Εκφοβιστικής Συμπεριφοράς
Τα παιδιά εκφοβίζουν για πολλούς λόγους. Κάποια εκφοβίζουν επειδή νιώθουν ανασφάλεια. Η επιλογή κάποιου/ας (το θύμα) που φαίνεται συναισθηματικά ή σωματικά πιο αδύναμος μπορεί επίσης να προσφέρει την αίσθηση ότι είναι πιο σημαντικός, δημοφιλής ή ότι έχει τον έλεγχο. Σε άλλες περιπτώσεις, τα παιδιά εκφοβίζουν επειδή απλά δεν ξέρουν ότι δεν είναι εντάξει να επιλέγουν παιδιά που είναι διαφορετικά λόγω μεγέθους, εμφάνισης, φυλής ή θρησκείας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο εκφοβισμός είναι μέρος ενός προτύπου προκλητικής ή επιθετικής συμπεριφοράς. Αυτά τα παιδιά είναι πιθανό να χρειαστούν βοήθεια για να μάθουν να διαχειρίζονται το θυμό και τον πόνο, την απογοήτευση ή άλλα δυνατά συναισθήματα. Μπορεί να μην έχουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να συνεργαστούν με άλλους. Η θεραπεία συχνά μπορεί να τα βοηθήσει να μάθουν να αντιμετωπίζουν τα συναισθήματά τους, να περιορίζουν τον εκφοβισμό τους και να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Μερικά παιδιά που εκφοβίζουν αντιγράφουν τη συμπεριφορά που βλέπουν στο σπίτι. Τα παιδιά που βλέπουν επιθετικές και αγενείς αλληλεπιδράσεις στην οικογένεια συχνά μαθαίνουν να συμπεριφέρονται στους άλλους με τον ίδιο τρόπο. Και τα παιδιά που χλευάζονται μαθαίνουν ότι ο εκφοβισμός μπορεί να μεταφραστεί σε έλεγχο των παιδιών που βλέπουν ως αδύναμα.
Βοηθώντας τα παιδιά να σταματήσουν τον εκφοβισμό
Ενημερώστε το παιδί σας ότι ο εκφοβισμός δεν είναι εντάξει και μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στο σπίτι, στο σχολείο και στην κοινότητα εάν συνεχιστεί. Προσπαθήστε να κατανοήσετε τους λόγους πίσω από τη συμπεριφορά του παιδιού σας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παιδιά εκφοβίζουν επειδή δυσκολεύονται να διαχειριστούν έντονα συναισθήματα όπως θυμό, απογοήτευση ή ανασφάλεια. Σε άλλες περιπτώσεις, τα παιδιά δεν έχουν μάθει τρόπους συνεργασίας για να επιλύουν τις συγκρούσεις και να κατανοούν τις διαφορές.
Φροντίστε να πάρετε τον εκφοβισμό στα σοβαρά. Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά σας καταλαβαίνουν ότι δεν θα ανεχτείτε τον εκφοβισμό στο σπίτι ή οπουδήποτε αλλού. Θέστε κανόνες σχετικά με τον εκφοβισμό και τηρήστε τους. Εάν τιμωρείτε το παιδί σας αφαιρώντας προνόμια, βεβαιωθείτε ότι έχει νόημα. Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά μέσω email, μηνυμάτων κειμένου ή ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης, σταματήστε τα προνόμια τηλεφώνου ή υπολογιστή για κάποιο χρονικό διάστημα. Εάν το παιδί σας συμπεριφέρεται επιθετικά στο σπίτι, με αδέρφια ή άλλους, σταματήστε το.
Διδάξτε πιο κατάλληλους (και μη βίαιους) τρόπους αντίδρασης, όπως η απομάκρυνση. Διδάξτε στα παιδιά να συμπεριφέρονται στους άλλους με σεβασμό και ευγένεια. Διδάξτε στο παιδί σας ότι είναι λάθος να γελοιοποιείτε διαφορές όπως φυλή, θρησκεία, εμφάνιση, αναπηρίες, φύλο, οικονομική κατάσταση. Προσπαθήστε να ενσταλάξετε μια αίσθηση ενσυναίσθησης για όσους είναι διαφορετικοί. Σκεφτείτε να εμπλακείτε μαζί σε μια ομάδα κοινότητας όπου το παιδί σας μπορεί να αλληλεπιδράσει με παιδιά που είναι διαφορετικά.
Μάθετε για την κοινωνική ζωή του παιδιού σας.
Αναζητήστε πληροφορίες για το τι μπορεί να επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού σας στο σχολείο (ή όπου κι αν συμβαίνει ο εκφοβισμός). Μιλήστε με τους γονείς των φίλων και των συνομηλίκων του παιδιού σας, τους δασκάλους, τους συμβούλους καθοδήγησης και τον διευθυντή του σχολείου. Εκφοβίζουν άλλα παιδιά; Τι γίνεται με τους φίλους του παιδιού σας; Τι είδους πιέσεις αντιμετωπίζουν τα παιδιά στο σχολείο; Μιλήστε στα παιδιά σας για αυτές τις σχέσεις και για τις πιέσεις να ταιριάζουν.
Συμμετέχετε σε δραστηριότητες εκτός σχολείου, ώστε να συναντηθούν και να αναπτύξουν φιλίες με άλλα παιδιά. Ενθαρρύνετε την καλή συμπεριφορά. Η θετική ενίσχυση μπορεί να είναι πιο ισχυρή από την αρνητική πειθαρχία. Αδράξτε τη στιγμή που τα παιδιά σας να είναι καλά και χρησιμοποιήστε την ως παράδειγμα. Όταν χειρίζονται καταστάσεις με θετικό τρόπο, δώστε προσοχή και επαινέστε τους για αυτό.
Επικοινωνήστε με το σχολείο. Εάν ο εκφοβισμός συμβαίνει στο σχολείο, συνεργαστείτε με τους διαχειριστές και τους δασκάλους για να αναπτύξετε ένα σχέδιο δράσης. Εάν το παιδί σας γνωρίζει ότι θα μάθετε για τη συμπεριφορά του στο σχολείο, αυτό μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της υπευθυνότητάς του για συμπεριφορές εκφοβισμού και στην προώθηση περισσότερων κοινωνικών επιλογών.
Ξεκινώντας από το σπίτι
Είναι φυσικό και σύνηθες τα παιδιά να τσακώνονται με τα αδέρφια τους στο σπίτι. Και εκτός κι αν υπάρχει κίνδυνος σωματικής βίας, καλό είναι να μην εμπλακείτε. Αλλά προσέχετε τις φωνές και τις μάχες και συζητήστε με κάθε παιδί τακτικά για το τι είναι αποδεκτό και τι όχι. Κρατήστε και τη δική σας συμπεριφορά υπό έλεγχο. Σκεφτείτε πώς μιλάτε γύρω από τα παιδιά σας και πώς χειρίζεστε τις συγκρούσεις και τα προβλήματα. Τα παιδιά που ζουν με φωνές, φωνές, αποδοκιμασίες, σκληρή κριτική ή σωματικό θυμό από έναν αδερφό ή έναν γονέα/φροντιστή μπορεί να το κάνουν αυτό σε άλλα περιβάλλοντα.
Εάν συμπεριφέρεστε επιθετικά, προς ή μπροστά στα παιδιά σας, το πιθανότερο είναι ότι θα ακολουθήσουν το παράδειγμά σας. Αντίθετα, επισημάνετε θετικά στους άλλους, όχι αρνητικά. Όταν προκύπτουν συγκρούσεις στη ζωή σας, να είστε ανοιχτοί σχετικά με την απογοήτευσή σας και το πώς αντιμετωπίζετε τα συναισθήματά σας.
Θα υπάρξουν καταστάσεις που χρειάζονται πειθαρχία και χρήσιμη κριτική. Αλλά μην το αφήσετε αυτό να γλιστρήσει σε ονοματολογίες και κατηγορίες. Εάν δεν σας αρέσει η συμπεριφορά του παιδιού σας, τονίστε ότι είναι η συμπεριφορά που θα θέλατε να αλλάξει το παιδί σας και έχετε εμπιστοσύνη ότι μπορεί να το κάνει.
Ποιος άλλος μπορεί να βοηθήσει;
Εάν ένα αγχωτικό γεγονός της ζωής στο σπίτι μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά του παιδιού σας, λάβετε βοήθεια από το σχολείο και την κοινότητά σας. Οι σύμβουλοι καθοδήγησης, οι θεραπευτές και ο γιατρός σας μπορούν να σας βοηθήσουν. Εάν το παιδί σας έχει ιστορικό λογομαχίας, περιφρόνησης και δυσκολίας στον έλεγχο του θυμού, εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε μια αξιολόγηση με έναν θεραπευτή ή έναν επαγγελματία υγείας.
Όσο απογοητευτικό κι αν είναι να βοηθάς τα παιδιά να σταματήσουν τον εκφοβισμό, να θυμάστε ότι η κακή συμπεριφορά δεν θα σταματήσει από μόνη της. Σκεφτείτε την επιτυχία και την ευτυχία που θέλετε να βρίσκουν τα παιδιά σας στο σχολείο, τη δουλειά και τις σχέσεις σε όλη τη ζωή. Ο περιορισμός του εκφοβισμού τώρα είναι πρόοδος προς αυτούς τους στόχους. Το τονίζω όμως και πάλι, πως η καλύτερη αντιμετώπιση είναι να αποζητήσετε οδηγίες και από τους ειδικούς καθώς κάθε παιδί και κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.
Σύνταξη, επιμέλεια κειμένου: Βογιατζής Ηλίας
Email: iliasvogiatzis@gmail.com