Συχνά υποθέτουμε ότι τα παιδιά που εκφοβίζουν είναι τα «κακά παιδιά». Όμως πολλά παιδιά με καλή συμπεριφορά εμπλέκονται στον εκφοβισμό. Μερικές φορές θέλουν να ταιριάζουν με μια ομάδα παιδιών που εκφοβίζουν.
Να κάνουν παρέα με τα «δημοφιλή παιδιά του σχολείου». Που τυγχάνει να είναι δημοφιλή όχι πάντα λόγω των σχολικών τους επιδόσεων ή του καλού τους χαρακτήρα. Στη νεαρή ηλικία όταν κάποιος είναι ο μάγκας του σχολείου, στα μάτια των περισσότερων συμμαθητών του, φαντάζει ως κάτι εξωπραγματικό.
Ο ήρωας/ηρωίδα, δε φοβάται κανέναν, αυτός/η που πάντα ανταπαντά πίσω σε μια πρόκληση και δεν ακολουθεί τους κανόνες. Είτε από φόβο, είτε από άγνοια, τα παιδιά του σχολείου θεωρούν αυτή τη «μαγκιά» κάτι ιδιαίτερο. Και αυτό είναι αρκετό μερικές φορές, ειδικά αν τα παιδιά έχουν μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που ακούν συχνά: όχι, μη, απαγορεύεται, δεν είναι για σένα αυτά.
Οπότε προσκολλώνται στον ατρόμητο χαρακτήρα και βρίσκονται να κάνουν παρέα με τον εκφοβιστή. Ίσως για να νιώθουν προστατευμένα, να λάβουν την ασφάλεια που δεν τους προσφέρει το σπίτι και η οικογένεια τους.
Για να αποδείξουν την αξία τους σε αυτή την παρέα, θα πρέπει και οι ίδιοι να ενεργήσουν ως εκφοβιστές. Θα φωνάξουν, θα κάνουν ζημιές, θα κλέψουν, αν χρειαστεί θα χρησιμοποιήσουν και σωματική βία. Για να μη δείξουν αδύναμοι, πρέπει να ορθώσουν ανάστημα και να ακολουθήσουν τον αρχηγό.
Που συχνά κρύβεται πλέον πίσω από τους ακόλουθους του και αφήνει αυτούς να συνεχίσουν με όλες τις εκφοβιστικές πράξεις. Σε παλαιότερο άρθρο είχα μιλήσει για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Σήμερα θέλω να προσεγγίσουμε μια άλλη πλευρά. Αυτή που ο γονέας ανακαλύπτει ότι το παιδί του είναι ο εκφοβιστής και πως μπορεί να το αντιμετωπίσει.
Το παιδί αποζητά προσοχή και στράφηκε σε άλλες συμπεριφορές.
Δε νομίζω να βρείτε ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό ή εκπαιδευτικό που να σας πει κάτι διαφορετικό. Κανένα παιδί δε ξυπνάει ένα πρωί και αποφασίζει να γίνει εκφοβιστής. Να πάει δηλαδή στο σχολείο και να δείρει ένα συμμαθητή του, να κλέψει από μια συμμαθήτρια του ή να βρίσει αισχρά έναν καθηγητή. Όσο δύσκολο και αν είναι για τον γονέα να το αποδεχτεί αυτό, οφείλει να το κάνει, γιατί κάπου άφησε το παιδί χωρίς προσοχή.
Αυτό μπορεί να συνέβη όταν ζήτησε πολλές φορές τη βοήθεια του με το διάβασμα και του βάλατε τις φωνές ή το μειώσατε φραστικά. Όταν ζήτησε να πάει σε μια εκδήλωση που θα πήγαιναν πολλοί συμμαθητές του και του το αρνηθήκατε χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο ή εξήγηση. Είναι μια στιγμή στο χρόνο που δύσκολα μπορεί να εντοπιστεί και να διορθωθεί.
Γιατί απλούστατα το πρόβλημα έβαλε ρίζα τότε όμως ξεκίνησε να παρουσιάζεται αρκετό διάστημα αργότερα. Το βασικό που πρέπει να κάνετε είναι με το που αναγνωρίσετε μια απρόβλεπτη και αρνητική συμπεριφορά, μην την αφήσετε να φύγει έτσι απλά.
Τα παιδιά που θέλουν προσοχή ή είναι φυσικά διεκδικητικά μπορεί επίσης να γίνουν εκφοβιστές. Μπορεί να μην καταλαβαίνουν πώς οι πράξεις ή τα λόγια τους επηρεάζουν άλλα παιδιά. Τα παιδιά που υφίστανται εκφοβισμό και τα ίδια, είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο, συχνά γίνονται και εκφοβιστές. Αν ακούσετε ότι το παιδί σας εκφοβίζει, ξεκινήστε μιλώντας στο παιδί σας. Να είστε ανοιχτοί και άμεσοι: «Ο δάσκαλός σου μου είπε ότι μπλέχτηκες σε κάποιο εκφοβισμό στο σχολείο. Μπορείς να μου πεις τι έγινε;»
Δώστε χώρο στο παιδί σας να εξηγήσει τι συμβαίνει και πώς νιώθει γι’ αυτό. Εάν εξακολουθεί να μην είναι σαφές από πού προέρχεται η συμπεριφορά, ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να σας βοηθήσει να το καταλάβετε.
Τα παιδιά που εκφοβίζουν μπορεί να έχουν υποκείμενες συναισθηματικές προκλήσεις όπως άγχος και μελαγχολία. Το να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια από νωρίς δεν είναι υπερβολή. Αντιθέτως δείχνει ενδιαφέρον, αρκεί να το θέσετε σωστά στο παιδί και να μην περιμένετε πως από εδώ και πέρα ο ψυχολόγος θα λύσει τα πάντα και θα ευθύνεται για ότι γίνει.
Διευκρινίστε τι αλλαγές θα θέλετε να δείτε.
Ακόμα και σε παιδιά μικρής ηλικίας, είναι σημαντικό να τους εξηγήσετε τι περιμένετε από αυτά. Με τον ίδιο τρόπο που τους δείξατε πως να τρώνε, πως να πηγαίνουν στην τουαλέτα. Η εκπαίδευση στο σπίτι δε σταματά μόνο στις βασικές πρώτες ανάγκες.
Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας αποκλείει άλλα παιδιά, ενημερώστε τα ότι περιμένετε να πουν ναι όταν οι άλλοι ζητούν να παίξουν μαζί τους. Βοηθά επίσης να δούμε τι συμβαίνει στο σπίτι. Το να συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλο με σεβασμό και καλοσύνη αποτελεί καλό παράδειγμα για τα παιδιά.
Μην τα περιμένετε όλα να τα μάθουν από το σχολείο. Τα παιδιά σας πηγαίνουν εκεί για να μάθουν, να γεμίσουν γνώσεις, να ακολουθήσουν έναν επαγγελματικό προσανατολισμό. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν μπορούν συνεχώς να παίζουν το ρόλο του ψυχαναλυτή ή του οικογενειακού συμβούλου, όταν δυο γονείς διαφωνούν με την εκπαίδευση του. Είναι ευθύνη του γονέα να παρακολουθεί την πορεία του παιδιού και να συνεργάζεται όπου και όσο είναι εφικτό με το εκπαιδευτικό προσωπικό.
Αν οι ίδιοι οι γονείς δεν αναγνωρίσουν τις αδυναμίες τους, είναι λογικό τα παιδιά να πάρουν τον αέρα, να ξεκινήσουν αγνοώντας πρώτα αυτούς και κατά συνέπεια όλους τους άλλους γύρω τους. Σαφώς έχουμε δει και περιπτώσεις όπου παιδιά και έφηβοι, με αρίστη συμπεριφορά στο σπίτι ή στο σχολείο, να είναι κρυφονταήδες.
Μακάρι το πρόβλημα να ήταν τόσο απλό, θα το είχαμε επιλύσει εδώ και χρόνια. για αυτό είναι σημαντικό να περνάτε ποιοτικό χρόνο μαζί τους, να ακούτε με προσοχή όσα λένε ή μερικές φορές όσα δε σας λένε.
Τα όρια, μια συχνά ευαίσθητη γραμμή.
Πως βάζετε όρια σε ένα παιδί/έφηβο που φωνάζει, κλαίει, χτυπάει τις πόρτες, αργεί να γυρίσει από το σχολείο ή εξαφανίζετε για ώρες; Είναι ο λόγος που πρέπει να είστε κοντά στο παιδί από νωρίς και πριν εξελιχθεί ραγδαία η άσχημη συμπεριφορά του. Στο πρώτο κλάμα ή χτύπημα της πόρτας, μιλήστε του με ηρεμία, να μάθετε τι είναι αυτό που προκάλεσε τον εκνευρισμό. Κάποιες φορές θα τα αφήσετε και μόνα τους, να ξεθυμάνουν, αρκεί όμως μετά να είστε εκεί, να μη ξεκινήσει η αποξένωση.
Κανείς δε δέχεται εντολές ή διαταγές από ξένους. Όταν ο γονέας έχει γίνει μια περιστασιακή φιγούρα, το παιδί δεν έχει τα απαραίτητα εφόδια για να τον σεβαστεί και να αποδεχτεί όσα του λέει ή προσπαθεί να του διδάξει. Η τιμωρία δε χρειάζεται να είναι άγρια, βίαιη, καθολική ή να οδηγήσει σε περισσότερο θυμό.
Συζητήστε μαζί του ποια θα μπορούσε να είναι η τιμωρία του. Βάζοντας το παιδί να συμμετάσχει σε μια τέτοια απόφαση δείχνει ότι δεν παραβλέπετε τα θέλω του αλλά το βοηθάτε να αναγνωρίσει τις συνέπειες που έχει η συμπεριφορά του.
Να ορίσετε σαφείς συνέπειες για τη συμπεριφορά του παιδιού σας. Για παράδειγμα, μπορείτε να αφαιρέσετε το τηλέφωνο του παιδιού σας για μερικές ώρες ή ημέρες εάν ο δάσκαλός του αναφέρει εκφοβισμό απέναντι σε κάποιο συμμαθητή ή υλικές ζημιές στο σχολείο. Η επανόρθωση με άλλα παιδιά μπορεί επίσης να είναι μια χρήσιμη συνέπεια, όπως μια γραπτή συγγνώμη ή να κάνετε κάτι καλό για το άτομο που πλήγωσαν. Θα οδηγήσει το παιδί να σκεφτεί καλά πριν επαναλάβει την άσχημη πράξη.
Τέλος, φροντίστε να διατηρήσετε μια ανοιχτή, στοργική γραμμή επικοινωνίας με το παιδί σας. Κάντε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου για τη ζωή τους και αφιερώστε χρόνο για να ακούσετε. Γνωρίζοντας ότι ενδιαφέρεστε για το τι συμβαίνει μαζί τους, τους κάνει πιο πιθανό να χτίσουν θετικές σχέσεις με τους άλλους.
Είναι κατανοητό πως ο χρόνος σας είναι περιορισμένος, όμως το παιδί έχει μόνο εσάς για να ακουμπήσει. Όταν χάσει αυτή σχέση μαζί σας, τότε θα προσπαθήσει να την αναπληρώσει με τρίτα άτομα ή κακοποιητικές πράξεις. Ζητήστε να είναι κοντά τους συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα που εμπιστεύεστε και μπορούν να σταθούν επίσης ως πρότυπο.
Σύνταξη, επιμέλεια κειμένου: Βογιατζής Ηλίας
Email: iliasvogiatzis@gmail.com