Το στίγμα της αναπηρίας και πως αυτό εξελίχθηκε στην Ελλάδα τα τελευταία 60 χρόνια!
Λίγες μόλις δεκαετίες πίσω, το κοινωνικό στίγμα της αναπηρίας στην Ελλάδα ήταν πιο έντονο από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ίσως και παγκοσμίως. Ένας ρατσισμός ανεξήγητος για αρκετούς, όμως όπως τα περισσότερα πράγματα έχουν μια εξήγηση. Στη μεταπολεμική Ελλάδα, όλοι προσπάθησαν να ξαναφτιάξουν τις ζωές τους και να ξεκινήσουν από την αρχή. Οι δεκαετίες του ‘50 και του ‘60 ήταν η ευκαιρία για αρκετούς να φτιάξουν ένα πρόσωπο και να δημιουργήσουν νέες οικογενειακές φατρίες και όνομα.
Με δύσκολες συνθήκες για τους περισσοτέρους, έπρεπε ότι ήταν άσχημο από το παρελθόν να κρυφτεί και ότι χαλούσε τη νέα εικόνα του Έλληνα να σβηστεί, να μείνει πίσω. Η αναπηρία ειδικά μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο είχε αγγίξει πολλές οικογένειες(θύματα πολέμου, αρρώστιες, ελλιπή ιατρική παρακολούθηση και φαρμακευτική αγωγή). Παρόλα αυτά παρατηρείται ειδικά στις επαρχιακές πόλεις( μια ακόμα αιτία που οδήγησε στη πληθυσμιακή μετακίνηση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα) η λανθάνουσα απόκρυψη του κάθε άσχημου για να φτιάξουμε ένα νέο και λαμπερό μέλλον!
Οι δεκαετίες του ‘70 και του ‘80, είναι αυτές που το στίγμα της αναπηρίας και του ρατσισμού δυστυχώς ήταν σε έξαρση. Τα ήθη πιο χαλαρά, οι νέες αντιλήψεις και τα ιδεώδη ήθελαν τον Έλληνα δυνατό και να χλευάζει ότι διαφορετικό και αδύναμο. Φαινόμενα εκφοβισμού σε παιδιά στο σχολείο, στο δρόμο και στην κοινωνία μας, ανάγκασαν πολλούς αναπήρους να μείνουν κλεισμένοι στο σπίτι και οικογένειες να συνεχίζουν να στρουθοκαμηλίζουν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στο σπίτι μας, όσο το κρατάμε κρυφό από τη γειτονιά!
Τη δεκαετία του ‘90 οι ισορροπίες ξεκίνησαν να αλλάζουν και να έρχεται ένας ευρωπαϊκός αέρας συμπεριφοράς….φυσούσε με λίγα μποφόρ φυσικά, όμως ένιωθες ότι κάτι διαφορετικό έρχεται. Η μόρφωση, η εκπαίδευση, η γνώση ξεκίνησε να αλλάζει τα μυαλά αρκετών ότι η αναπηρία δεν είναι ασθένεια και ότι δεν αποτελεί πρόβλημα για την κοινωνία.
Με αργά αλλά σταθερά βήματα, ξεκίνησαν να αυξάνονται οι φορείς που ασχολούνται με την αναπηρία και οι γονείς να πιστεύουν ότι τα παιδιά τους που γεννήθηκαν με κάποια μορφής αναπηρία, μπορούν να πάνε σχολείο και να πέτυχουν στη ζωή τους. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και η άνθηση της ιδιωτικής τηλεόρασης, αν και ειδικά τα πρώτα χρόνια η χρήση του ορού αναπηρίας και των ανάπηρων ήταν για σκοπούς τηλεθέασης και ευ συγκινησίας του κοινού.
Μετά το 2000 έχουμε τη μεγάλη ανατροπή: το διαδίκτυο ανοίγει νέες πόρτες για όλους! Πόσο μάλλον για όσους ήταν καθηλωμένοι στο σπίτι και έψαχναν μια μορφή επικοινωνίας και διαφυγής από την κλειστή κοινωνία. Μπορούσες πλέον να ψάξεις για την ασθένεια σου, να διαβάσεις, να βρεις άλλους ανθρώπους που έχουν παρόμοιο πρόβλημα με σένα και να νιώσεις ότι επιτέλους δεν είσαι μόνος!
Η κοινωνία ξεκίνησε να φέρεται φιλικά και ανθρώπινα στα Αμεα (εν συγκρίσει πάντα με το παρελθόν), να έχουμε τους πρώτους προσβάσιμους χώρους για όλους (σημαντικό ρόλο έπαιξε η επιβολή μέτρων της ΕΕ). Τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές αφιερωμένες στα Αμεα, ιατρικά άρθρα που μιλούσαν για νέες θεραπείες σε ασθένειες που κατά το παρελθόν θεωρούνταν μη ιάσιμες και μη αντιμετωπίσιμες.
Ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο σε μια κοινωνία που μπορεί εν μέρει να αποξενώνονταν, όμως αφιέρωνε ένα σημαντικό της κομμάτι στην αναπηρία.
Και ξαφνικά έρχεται η οικονομική κρίση και ο Έλληνας μέχρι να αντιληφθεί τη νέα του πραγματικότητα ξεκίνησε και πάλι να ¨αγριεύει¨. Και δημιουργήθηκαν τα 2 άκρα και πάλι: όσων παρά τις δυσκολίες δεν έπαψαν να βοηθούν τα Αμεα και να τα στηρίζουν και όσων ξεκίνησαν να κοιτούν την πάρτη τους και αποκλειστικά τη δική τους επιβίωση!
Το στίγμα της αναπηρίας τα τελευταία χρόνια (σύμφωνα με έρευνα της Εσαμεα) έχει μειωθεί, δεν θεωρείται πλέον ταμπού και πολλοί πλέον δηλώνουν ανοιχτά ότι στην οικογένεια τους έχουν ένα άτομο με αναπηρία. Κινητική, αισθητηριακή, νοητική, ψυχική ή πολλαπλή ή με χρόνια πάθηση (νεφρική ανεπάρκεια, σακχαρώδης διαβήτης, θαλασσαιμία κ.ά.). Μάλιστα, ένας στους τέσσερις, που δεν έχει άτομο με αναπηρία στο οικογενειακό του περιβάλλον, δηλώνει πάρα ταύτα πως έχει καθημερινή επαφή με ΑμεΑ.
Σε σχέση με το παρελθόν, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη δυνατότητα των ατόμων με αναπηρία να κάνουν χρήση των νέων τεχνολογιών και του internet (63,6%) και να έχουν πρόσβαση στην ενημέρωση/ πληροφόρηση (55,6%). Αποφεύχθηκε, δηλαδή, ο κίνδυνος του εκτεταμένου ψηφιακού αναλφαβητισμού, στον οποίο, δέκα χρόνια πριν, φαίνονταν πιο εκτεθειμένα τα Άτομα με Αναπηρία, ενώ όσο υποχωρεί ο στιγματισμός της αναπηρίας τόσο ενισχύεται η δυνατότητά τους να παρακολουθούν τα κοινωνικά δρώμενα, τα δημόσια πράγματα.
Ιστορικά λοιπόν παρατηρούμε μια Ελλάδα που πάρα τις δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει, προχώρησε μπροστά και είμαι αρκετά αισιόδοξος ώστε να πιστεύω πως αν δεν είχε εμφανιστεί η οικονομική κρίση θα είχαν γίνει πολλά περισσότερα στην κοινωνία μας.
Αυτή τη περίοδο έστω είναι στο δικό μας χέρι το κοινωνικό στίγμα της αναπηρίας να μην μας γυρίσει 60 χρόνια πίσω και σε συνθήκες που με δυσκολία και αγώνες ξεπεράσαμε. Και να θυμόμαστε όλοι πως δεν είναι η αναπηρία που σε καθορίζει τι είδους άνθρωπος είσαι αλλά η συμπεριφορά σου προς το κοινωνικό σύνολο!
Βογιατζής Ηλίας