Παγκοσμίως οι αυτοκτονίες θεωρούνται θέμα ταμπού. Ένα ζήτημα που δε θα το συζητήσουμε και μάλιστα θα κάνουμε ότι μπορούμε να το αποφύγουμε. Αν ανοίξει ξαφνικά σε μια κοινή συζήτηση, θα κλείσει το ίδιο απότομα.
Σε ένα οικογενειακό τραπέζι, σε μια παρέα με φίλους και συγγενείς, θα τελειώσει το θέμα πριν καν ειπωθεί κάτι σημαντικό. Εν μέρει είναι κατανοητό, γιατί είναι ένα δύσκολο και δυσάρεστο θέμα να συζητήσεις με την οικογένεια σου. Άβολη συζήτηση μεταξύ φίλων και γνωστών. Το κατανοώ, όμως έχετε σκεφτεί πόσες ζωές θα είχαν σωθεί αν μιλούσαμε ανοιχτά για τις αυτοκτονίες;
Όλοι γνωρίζουμε πως δεν είναι ένα τωρινό φαινόμενο, είναι καταγεγραμμένο στις ιστορίες όλων των εθνών και μια ιστορία παλιά. Το αν επέλεξαν να μην ξανασυζητήσουν το γεγονός και να το καλύψουν σε μια κραυγαλέα σιωπή, είναι η τρανή απόδειξη πως από πάντα ήταν θέμα ταμπού. Πως μπορεί κάποιος να αφορίζει το δώρο της ζωής; Γιατί άφησε τους πάντες πίσω χωρίς να σκεφτεί τα δικά τους συναισθήματα; Σκέφτηκε πως με αυτή την κίνηση στιγματίζει μια ολόκληρη οικογένεια και δυο-τρείς γενιές μετά;
Όταν αυτή είναι η συνηθισμένη αντιμετώπιση του σοβαρού ζητήματος της αυτοχειρίας, μετά γιατί αναρωτιόμαστε που ο αυτόχειρας δεν μίλησε; Να μιλήσει και να μην εισακουστεί; Να ανοίξει την ψυχή του για να αναγκαστεί μετά να την σφραγίσει πιο σφιχτά; Όσο δε μιλάμε ανοιχτά με τα παιδιά μας, τα αδέρφια μας, το σύντροφο μας, τους φίλους μας για τις αυτοκτονικές σκέψεις, τόσο συμμετέχουμε στη γιγάντωση του προβλήματος. Οι αυτοκτονίες μας αφορούν όλους, γιατί δεν είναι μόνο το άτομο που φεύγει από τη ζωή. Είναι οι τραγικές συνέπειες της απόφασης του ατόμου, που αφήνει πίσω και επηρεάζουν δεκάδες άλλους.
Συντριπτική πλειοψηφία στους άντρες κάθε ηλικίας, σύμφωνα με την Κλίμακα.
Κύρια πηγή του σημερινού μου άρθρου έχει αποτελέσει η Κλίμακα. Η ΚΛΙΜΑΚΑ είναι ένας κοινωνικός φορέας, μη κερδοσκοπικός – μη κυβερνητικός οργανισμός (ΝΠΙΔ), που ιδρύθηκε το 2000 και δραστηριοποιείται στη λειτουργία Μονάδων και στην υλοποίηση προγραμμάτων και παρεμβάσεων για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης των αποκλεισμένων ομάδων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Χέει κάνει εξαιρετική δουλειά η Κλίμακα, στην καταγραφή των στοιχείων αυτοκτονιών και μπορούμε επιτέλους να έχουμε κάποια σημαντικά στοιχεία. Κατά το παρελθόν μεγάλός αριθμός αυτοκτονιών έμπαιναν στο συρτάρι με τους θανάτους διαφορετικής αιτιολογίας. Συχνά καταγεγραμμένοι θάνατοι με άγνωστη αιτία. Κάποιες φορές θάνατοι από πνιγμό θεωρούνται δυστύχημα όμως θα μπορούσε να είναι και προσχεδιασμένη αυτοχειρία. Ας δούμε όμως τι αναφέρει το παρατηρητήριο αυτοκτονιών.
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών : Στοιχεία αυτοκτονιών από το πρώτο 15νθήμερο του Ιουνίου 2022
Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τα στοιχεία των τάσεων των αυτοκτονιών όπως καταγράφηκαν από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ το διάστημα του πρώτου 15νθήμερου του Ιουνίου 2022.
Όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα, ο αριθμός των αυτοκτονιών που έχει καταγραφεί έως τώρα εμφανίζεται αυξημένος σε σχέση με το ίδιο διάστημα για τα έτη 2020 έως 2022.
Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν σε συντριπτική πλειοψηφία οι άντρες σε ποσοστό 95% και ακολουθούν οι γυναίκες σε ποσοστό 5%.
Δεν υπάρχει αντιπροσώπευση κάποιας συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας στα περιστατικά αυτοκτονιών, καθώς αυτά μοιράζονται ισόποσα στις νεαρές ηλικίες (25 -29 ετών), στις παραγωγικές ηλικίες (45- 49 ετών) και στους υπερήλικες (75+) για το διάστημα που μελετάται. Σε επίπεδο περιφερειών, η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Κεντρική Μακεδονία και η Ήπειρος συγκεντρώνουν τα ίδια ποσοστά αυτοκτονιών για τον πρώτο 15νθήμερο του Ιουνίου. Τέλος, οι πιο συχνές μέθοδοι αυτοκτονίες αποτέλεσαν η πτώση, ο απαγχονισμός και ο αυτό-πυροβολισμός ενώ το μεγαλύτερο μέρος των θανάτων έλαβε χώρα εντός οικίας.
Χρειάζεται για μία ακόμη φορά να επισημανθεί πως αυτοί οι αριθμοί δεν αποτελούν παρά την κορυφή του παγόβουνου και ότι σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζουν τη συνολική διάσταση του προβλήματος. Κάθε μήνα το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών αποτυπώνει έναν μεγάλο αριθμό θανάτων που οφείλονται σε πτώση, πνιγμό, δηλητηρίαση, τροχαία ατυχήματα καθώς και σε άλλες κατηγορίες που δεν αναφέρονται εδώ των οποίων η αιτιολογία έχει καταγραφεί ως «τυχαία ή απροσδιόριστη». Αυτό το ποσοστό μπορεί να αγγίξει έως και το 30%, ένα αρκετά υψηλό ποσοστό.
Κάτι τέτοιο διαπιστώνεται σχεδόν καθημερινά και από τον μεγάλο αριθμό αυτοκτονιών για τις οποίες ενημερωνόμαστε, μέσα από πληθώρα πηγών στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι κλήσεις στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018, αριθμός ο οποίος δεν έλαβε το φως της δημοσιότητας είτε λόγω του στίγματος γύρω την ψυχική ασθένεια είτε λόγω της δυσκολίας να εξακριβωθεί η πρότερη αυτοκτονική πρόθεση.
H αυτοκτονία παραμένει μείζον ζήτημα της δημόσιας υγείας παγκοσμίως με 700.000 θανάτους σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά τις χρόνιες προσπάθειες πρόληψης του ζητήματος παγκοσμίως, οι αυτοκτονίες συνεχίζουν να συμβαίνουν τόσο στην χώρα μας όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών και διαδικασιών αποτύπωσης των θανάτων καθώς και η συμπερίληψη της ψυχολογικής αυτοψίας σε περιστατικά όπου σχεδόν σε παγκόσμιο επίπεδο υποκρύπτεται ένας μη αμελητέος αριθμός αυτοκτονιών μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην εφαρμογή έγκαιρων προληπτικών παρεμβάσεων και της προστασίας της ζωής των ευάλωτων πληθυσμών.
Είναι ζήτημα δημόσιας υγείας, μας αφορά όλους γιατί μας επηρεάζει όλους.
Αυτό θα πρέπει να αντιληφθούμε, πως οι αυτοχειρίες δεν είναι απλά μια είδηση της ημέρας. Ένα δυσάρεστο γεγονός. Δεν πρέπει να φτάσει να μας χτυπήσει την πόρτα ή να γίνουμε μάρτυρες ενός γεγονότος για να ταρακουνηθούμε.
Να κλείνουμε τα αυτιά και τα μάτια σε μια επιδημία, είναι αφελές και απαρχαιωμένη συμπεριφορά. Θυμάμαι το πως είχα σοκαριστεί την πρώτη φορά που αργούσε να έρθει ο ηλεκτρικός στο σταθμό της Καλλιθέας. Γιατί τελικά κάποιος είχε πηδήξει στις γραμμές στο σταθμό στα Πετράλωνα.
Αρχικά αναρωτήθηκα αν έπεσε κατά λάθος ή αν τον σκούντησε κανείς. Παρόλο που δεν ήταν ώρα αιχμής και οι σταθμοί δεν ήταν ασφυκτικά γεμάτοι. Μετά άκουσα κάποιον παραδίπλα μου να βρίζει χαμηλόφωνα: γμτ, πάνε και πηδάνε στις γραμμές και εμείς δεν μπορούμε να πάμε στις δουλειές μας. Το τραγικότερο είναι πως κάποιοι συμφωνήσαν μαζί του με νεύματα.
Ο θάνατος σου – η καθυστέρηση μου, έχουμε γίνει. Θες να αυτοκτονήσεις; Μη το κάνεις όταν ο κύριος θέλει να πάει στη δουλειά. Και η κυρία να πάρει τα παιδιά από το σχολείο. Όχι βρε άνθρωπε μου, κάνε το μια άλλη ώρα, κάνε το όταν είναι άδεια τα τρένα. Αυτό συνέβη ένα πρωινό κάπου στο μακρινό 2004.
Τα μεγάλα θύματα είναι οι αυτόπτες μάρτυρες και οι εργαζόμενοι στα μέσα μεταφοράς.
Φαντάσου τώρα να είσαι οδηγός στο Μετρό και στα τρένα. Εκεί που προσπαθείς να κάνεις τη δουλειά σου και μετά να γυρίσεις σπίτι. Στην οικογένεια σου, στους αγαπημένους σου, στην όμορφη καθημερινότητα που έχεις δημιουργήσει. Ξαφνικά, πετάγεται κάποιος στις γραμμές και τέλος. Όλα αλλάζουν γιατί νιώθεις ένοχος. Και ας μην είσαι. Δεν φταις εσύ, στο λένε όλοι. Εσύ όμως σκέφτεσαι: αν είχα φρενάρει ταχύτερα, αν είχα τα μάτια μου 114, αν οδηγούσα το τρένο αλλιώς, και πολλά ακόμα αν. Τα ίδια ισχύουν για τους αυτόπτες μάρτυρες: αν τον είχα πιάσει, αν του μιλούσα, αν μπορούσα να την είχα βοηθήσει, πολλά τα αν.
Αυτοκτονίες στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς : Προληπτικές παρεμβάσεις από το Κέντρο Πρόληψης Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ
Η αυτοκτονία στα μέσα μαζικής μεταφοράς αποτελεί μείζον ζήτημα της δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Πρόληψης της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ κατά τα έτη 2015 έως 2022 σημειώθηκαν τουλάχιστον 40 αυτοκτονίες σε σταθμούς Μετρό, Ηλεκτρικού και τρένων σε ολόκληρη την χώρα ενώ δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία για τις πολυάριθμες απόπειρες αυτοκτονίας που έχουν πραγματοποιηθεί ανά καιρούς στις συγκεκριμένες τοποθεσίες.
Το μεγαλύτερο μέρος των θανάτων έλαβε χώρα στις εγκαταστάσεις του σιδηροδρομικού δικτύου της Αττικής με αυτές της Ανατολικής και Κεντρικής Μακεδονίας να ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά. Η πλειοψηφία των ατόμων ήταν άντρες, ηλικίας 30 -34 ετών, ωστόσο τα στοιχεία καταδεικνύουν την αντιπροσώπευση σχεδόν όλων των ηλικιών στις αυτοκτονίες που έλαβαν χώρα σε αυτά τα σημεία.
Η πιο συχνή μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η πτώση είτε απ’ ευθείας στις σιδηροδρομικές γραμμές είτε σε διερχόμενο συρμό.
Σύμφωνα με δεδομένα της παγκόσμιας βιβλιογραφίας καθώς και της κλινικής εμπειρίας της επιστημονικής ομάδας του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας οι άνθρωποι που επιλέγουν αυτή την μέθοδο είναι πιο πιθανό να πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή και να έχουν επισκεφθεί μέσα στον τελευταίο χρόνο κάποιον επαγγελματία υγείας ή επαγγελματία ψυχικής υγείας. Σημαντικό ρόλο παίζει η εγγύτητα της τοποθεσίας (εάν δηλαδή ο αυτόχειρας είχε πρόσβαση σε κάποιον σιδηροδρομικό σταθμό κοντά στον τόπο κατοικίας του ή στην κλινική που νοσηλευόταν). Ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις, η απόπειρα αυτοκτονίας εντός του σιδηροδρομικού δικτύου φαίνεται πολλές φορές να είναι αποτέλεσμα ενός προσχεδιασμένου σχεδίου παρά μιας παρορμητικής απόφασης.
Γνωρίζουμε από εξυπηρετούμενους των υπηρεσιών του Κέντρου Ημέρας και των καλούντων στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 ότι η συγκεκριμένη μέθοδος αντανακλά ισχυρότερη πρόθεση θανάτου λόγω του θεωρούμενου υψηλού ποσοστού θνησιμότητας. Πιο συγκεκριμένα, το 25% των ατόμων που κάλεσαν στο 1018 εντός του έτους 2022 είχαν πρόθεση να βάλουν τέλος στην ζωή τους μέσω της πτώσης από ύψος και πιο συγκεκριμένα το 5% ανάφερε ότι σκέφτηκε να βάλει τέλος στην ζωή του σε κάποιον σιδηροδρομικό σταθμό της Αθήνας.
Διεθνείς έρευνες στο πεδίο της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών καταδεικνύουν, επίσης, πως οι απόπειρες αυτοκτονίας και οι αυτοκτονίες που πραγματοποιούνται σε σταθμούς Μετρό και τρένων, εκτός της προφανούς απώλειας ζωής ή σωματικής και κλινικής βλάβης, έχουν σαφείς ψυχολογικές αλλά και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στις εταιρείες διαχείρισης μέσων μεταφοράς, στους εργαζόμενους και τους μάρτυρες του συμβάντος.
Η ψυχική υγεία απαιτείται να γίνει προτεραιότητα και όχι ελεημοσύνη.
Τις τελευταίες δυο δεκαετίες υπάρχει μια κινητικότητα από φορείς, δημόσια πρόσωπα, δημοσιογράφους, συλλόγους και οργανώσεις. Όλοι μαζί τονίζουμε πως η ψυχική υγεία δεν είναι απλά μια τάση. Είναι ανάγκη, είναι υπαρκτό ζήτημα και πρόβλημα! Όλες οι αναφορές μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβριου 2001. Μετά από τις μαζικές δολοφονίες σε σχολεία, μετά από βομβιστικές επιθέσεις σε επιβατικούς σταθμούς.
Συζητήσεις μετά τις οικονομικές δυσχέρειες που αντιμετώπισαν εκατομμύρια οικογένειες ανά τον κόσμο. Φτάσαμε στο σήμερα όπου η πανδημία επανάφερε τις αυτοκτονίες και το πόσο εύθραυστη είναι η ψυχική μας υγεία.
Δεν έγινε ξαφνικά εύθραυστη, ήταν ήδη ευάλωτη. Και το χτύπημα των λοκντάουν τη διέλυσε. Μέχρι και οι πιο δυνατοί άνθρωποι, ένιωσαν τη διαφορά, δεν είναι οι ίδιοι και άλλαξε η ζωή τους. Δε γέννησε η πανδημία το πρόβλημα της ψυχικής ασθένειας, υπήρχε εκεί από πάντα, απλά επιτέλους αναγνωρίστηκε από περισσότερους.
Από αυτούς που μέχρι πρότινος νόμιζαν πως όσοι είναι ψυχικά ασθενείς είναι απλά τρελοί ή αποζητούν το ενδιαφέρον στη ζωή τους. Σήμερα επιτέλους αναγνωρίζουμε πως ο πάσχων δεν είναι ψεύτης, αλλά ένα άτομο που χρίζει ιατρικής φροντίδας.
Μέχρι πρόσφατα η αυτοχειρία και όλες οι ψυχικές ασθένειες αντιμετωπίζονταν ως ελεημοσύνη. Ας δώσουμε ένα βοήθημα, ας μοιράσουμε λίγα χαπάκια, όλα θα περάσουν με ένα χαμομήλι. Ευτυχώς αυτό δείχνει να αλλάζει, επιτέλους να υπάρχει μια σοβαρή αντιμετώπιση του ζητήματος.
Οι επόμενες γενιές ελπίζω να αναγνωρίσουν τη βαθιά σημασία του νους υγιής εν σώματι υγιεί (Ιούνιο Ιουβενάλη, 60 – 127 μΧ). Το ρητό μπορεί να έχει συχνά παραφραστεί, το νόημα του όμως όχι. Οφείλουμε στον εαυτό μας ένα υγιές σώμα με ένα υγιές μυαλό. Όπως οφείλουμε να είμαστε εκεί για οποίον μας έχει ανάγκη, να μιλήσει και να αναζητήσει τη σωτηρία από την αυτοχειρία.
*1018, 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία
Κείμενο – έρευνα – σύνταξη: Βογιατζής Ηλίας
Πηγή: ΚΛΙΜΑΚΑ (www.klimaka.org.gr)
Email: iliasvogiatzis@gmail.com