Ένας νέος νόμος που απαιτεί όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που πωλούνται στην ΕΕ να είναι προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία έχει παγιδευτεί στους μηχανισμούς της θεσμικής λειτουργίας της ΕΕ, οδηγώντας τις οργανώσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να διαμαρτύρονται ότι οι εθνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να τον αποδυναμώσουν.
Η Ευρωπαϊκή Πράξη Προσβασιμότητας – μια εκτεταμένη Οδηγία που θα μπορούσε να επηρεάσει έως και 80 εκατομμύρια Ευρωπαίους με αναπηρία και απαιτεί αλλαγές στα πάντα, από τις πλατφόρμες τρένων μέχρι τα κινητά τηλέφωνα – προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανουάριο. Η μάχη για το πεδίο εφαρμογής του νόμου, ακόμη και για τον ορισμό του τι συνιστά αναπηρία, έχει καθυστερήσει οποιαδήποτε πραγματική πρόοδο στην έγκρισή της.
Η πρόταση της Επιτροπής, η οποία έχει ως στόχο να φέρει την ΕΕ σε συμφωνία με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (UNCRPD) που η ίδια επικύρωσε πριν από περίπου πέντε χρόνια, απαιτεί από τις χώρες μέλη να «λάβουν τα κατάλληλα μέτρα» για να εξασφαλιστεί η ίση πρόσβαση για τα άτομα αναπηρία σε όλες τις υπηρεσίες και τα προϊόντα.
Όλες οι χώρες της ΕΕ – με εξαίρεση την Ιρλανδία – έχουν επίσης επικυρώσει τη Σύμβαση, αν και η επιτροπή των εμπειρογνωμόνων της Σύμβασης προειδοποίησε την ΕΕ τον Οκτώβριο του περασμένου έτους ότι δεν είχε καταφέρει μέχρι στιγμής να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.
Οι τεχνικοί εμπειρογνώμονες των εθνικών κυβερνήσεων έχουν συναντηθεί 10 φορές από την αρχή του έτους, αλλά έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο με το νομοσχέδιο. Σύμφωνα με αξιωματούχους του Συμβουλίου, οι συζητήσεις δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί σε επίπεδο υπουργών και έχουν περιοριστεί στο πεδίο εφαρμογής του προτεινόμενου νόμου. Ακόμη και αυτό οι κυβερνήσεις φαίνεται να το υπονομεύουν σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές και τους ακτιβιστές για τα αναπηρικά δικαιώματα.
«Λόγω του διαλόγου με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή έχει μειώσει και συνεχώς περιορίζει το πεδίο εφαρμογής και τις υποχρεώσεις (του νόμου)», δήλωσε ο Stig Langvad, μέλος των εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής της Σύμβασης: «Από τη σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα κράτη μέλη δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους».
Πώς ορίζεται η αναπηρία;
Σε μια προσπάθεια υπό τον Πρόεδρο της Σλοβακίας, που κατέχει τη σημερινή προεδρία της ΕΕ, ορισμένες κυβερνήσεις πιέζουν να εξαιρεθούν οι υποδομές μεταφορών από το πεδίο εφαρμογής της Πράξης, σύμφωνα με εμπιστευτικές πληροφορίες του Politico.
Μια εκπρόσωπος της Προεδρίας δήλωσε ότι οι κυβερνήσεις θέλουν απλά να βεβαιωθούν ότι η Πράξη Προσβασιμότητας δεν επικαλύπτεται με την υφιστάμενη νομοθεσία, προκειμένου «να εξαιρεθούν ορισμένες υποχρεώσεις προς τους παρόχους».
«Ο στόχος», δήλωσε η εκπρόσωπος , ήταν «η μείωση των διοικητικών και οικονομικών βαρών» των απαιτήσεων της Πράξης. Οι υπάλληλοι του Συμβουλίου οι οποίοι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας, αρνήθηκαν ότι οι εθνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να αποδυναμώσουν τη νομοθεσία, ρίχνοντας το φταίξιμο για την αργή πρόοδο στην Επιτροπή.
Η Πρόταση, όπως ισχυρίστηκαν, απέτυχε να αναγνωρίσει ότι πολλές χώρες, που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση έχουν ήδη εκτενή νομοθεσία για την προσβασιμότητα. Επιπλέον, επιμέρους τομείς – όπως οι μεταφορές – υπόκεινται ήδη στις αυστηρές απαιτήσεις προσβασιμότητας του δικαίου της ΕΕ.
«Ενώ κατ ‘αρχήν δεν υπάρχει συλλογική καλή θέληση, ορισμένα κράτη μέλη πιστεύουν ότι τα διάφορα στοιχεία αυτής της νομοθεσίας θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω μιας τομεακής προσέγγισης και όχι ολιστικά», δήλωσε ο Michael Farrugia, υπουργός της Μάλτας για την οικογένεια και την κοινωνική αλληλεγγύη, ο οποίος θα οδηγήσει τις συζητήσεις για το θέμα από τον Ιανουάριο, όταν η Μάλτα αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Αλλά οι ομάδες υπεράσπισης των δικαιωμάτων αναφέρουν ότι οι αλλαγές που θέλουν οι εθνικές κυβερνήσεις θα υπονομεύσουν το σκοπό της νέας νομοθεσίας. «Αν το δομημένο περιβάλλον δεν περιλαμβάνεται και οι μεταφορές βγουν εκτός», είπε ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, «ο νόμος δεν θα είναι χρήσιμος στα άτομα με αναπηρία».
Ακόμη και ο ορισμός του τι είναι Αναπηρία έχει επικριθεί ως πολύ ασαφής. Σύμφωνα με την προσέγγιση της Επιτροπής, η αναπηρία είναι «οποιαδήποτε σωματική, ψυχική, πνευματική ή αισθητηριακή διαταραχή, που σχετίζεται με την ηλικία ή άλλες αιτίες, με τις επιδόσεις του ανθρώπινου σώματος, μόνιμη ή προσωρινή». Εκπρόσωποι συμφερόντων ισχυρίζονται ότι σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κάνουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους προσβάσιμες για τους μεθυσμένος.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η «Ομάδα Κοινωνικών Θεμάτων» του Συμβουλίου που έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο για την Πράξη, δεν είναι η ομάδα που ασχολείται συνήθως με τη ρύθμιση των προϊόντων και των υπηρεσιών. Οι υπάλληλοι που συμμετέχουν στις συζητήσεις λένε ότι μερικοί από τους εμπειρογνώμονες που αποστέλλονται από τις κυβερνήσεις τους να συμμετέχουν στις συζητήσεις είναι αρμόδια για να συζητήσουν τόσο τα εσωτερικά θέματα της αγοράς όσο και τα αναπηρικά δικαιώματα – αυτό σημαίνει περαιτέρω επιβράδυνση της προόδου.
Κοινοβουλευτικά προβλήματα
Εν τω μεταξύ, οι βουλευτές επικρίνουν ανοιχτά τις κυβερνήσεις για την προσπάθεια να αποδυναμώσουν τη νομοθεσία, παρόλο που η ίδια η Επιτροπή εσωτερικής αγοράς της Συνέλευσης δεν έχει ακόμη προχωρήσει πέρα από τις αρχικές συζητήσεις.
Μια συζήτηση που έχει προγραμματιστεί για τις 11 Οκτωβρίου στην Επιτροπή αναβλήθηκε μέχρι το Νοέμβριο, ωθώντας πίσω το χρονοδιάγραμμα στα μέσα του επόμενου έτους.
«Είναι λάθος να μετατραπεί [η νομοθεσία] σε ένα άδειο κέλυφος», δήλωσε η Helga Stevens, κωφή ευρωβουλευτής πρόεδρος της διακομματικής επιτροπής για την Αναπηρία του Ευρωκοινοβουλίου. «Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια γενική αρχή, η οποία θα μπορεί να σταθεί μόνη της. Δεν πρέπει να έχει αποσπασματική προσέγγιση».
«Το Συμβούλιο δεν κινείται πραγματικά όσο θα θέλαμε», δήλωσε η Dita Charanzová, ευρωβουλευτής από την Τσεχία η οποία ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων για μια παρόμοια πρόταση που εισήγαγε απαιτήσεις προσβασιμότητας στους ιστότοπους του δημόσιου τομέα. «Είναι πραγματικά ντροπή».
Αλλά το Κοινοβούλιο έχει επίσης δείξει προθυμία να περιπλέξει κι άλλο τα πράγματα. Τον περασμένο Ιούλιο οι ευρωβουλευτές της επιτροπής πολιτισμού ψήφισαν για την άρση των υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων από το πεδίο εφαρμογής της Πράξης και την εισαγωγή παρόμοιων απαιτήσεων με ξεχωριστό τρόπο – με την Οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων.
Παρά το γεγονός ότι ο κ. Βαρδακαστάνης από το EDF χαρακτήρισε την κίνηση, που συμφωνήθηκε από τους ευρωβουλευτές Sabine Verheyen και Petra Kammerevert, ως «αίσχος», πηγές στο Κοινοβούλιο αναφέρουν ότι αυτή η Οδηγία έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να δει το φως της ημέρας από την ίδια την Πράξη Προσβασιμότητας.
Μ.Μ. / Newsroom Aμεα