Όσοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, έζησαν σε μια κοινωνία που είχε πολλά να τους προσφέρει. Τουλάχιστον αυτό συνέβη σε αυτές τις χώρες που αποκαλούμε προηγμένες.
Μετά τη δίνη και το δράμα του πολέμου ο απλός πολίτης ήθελε να ηρεμήσει. Να ξεκουραστεί, να απολαύσει το θαύμα της ζωής. Κατάφερε να επιβιώσει μέσα από κακουχίες, πείνα, αρρώστιες, γλίτωσε από το θάνατο.
Ο άνθρωπος όμως είναι ένα ον που όσο και αν φημίζεται για τη μνήμη του, ξεχνά γρήγορα. Λίγα χρόνια αργότερα ήθελε να αποκτήσει όσα περισσότερα μπορούσε. Πιο πολλά χρήματα, καινούργιο αυτοκίνητο, μεγαλύτερο σπίτι, ένα δεύτερο σπίτι για διακοπές. Ξεκίνησε τα ταξίδια, κυρίως σε ακριβούς προορισμούς για τη τσέπη της μεσαίας τάξης. Παρίσι, Νέα Υόρκη, Λονδίνο, Λος Άντζελες, Σίδνεϊ, Τόκυο, Χαβάη.
Έμαθε πώς να δουλεύει όλο το χρόνο, να μην απολαμβάνει τις στιγμές, για να μπορέσει να φύγει μια – δύο εβδομάδες διακοπές. Να ξοδεύει όσα μπόρεσε να αποκτήσει μέσα στη χρονιά. Τα παιδιά έπρεπε να σπουδάσουν οπωσδήποτε και αν γίνεται σε ακριβό κολλέγιο του εξωτερικού. Κάτι για να ανταποκρίνεται στο ακριβό αυτοκίνητο και το σπίτι των διακοπών. Αυτό που αποκτήθηκε με ατελείωτα διακοποδάνεια.
Τα χρόνια πέρασαν και ο άνθρωπος έγινε ακόμα πιο καταναλωτικό ον. Σπατάλη υλικών σε συνδυασμό με ψυχικό ξόδεμα. Να γεμίσει το γύρω μας με μια πληθώρα πραγμάτων που δεν χρειαζόμαστε. Που ενίοτε δεν ξέρουμε καν να χειριζόμαστε ή δεν έχουμε τη γνώση των δυνατοτήτων του.
Το πιο ακριβό κινητό στη δεκαετία του 90 και ας το θέλαμε μόνο για να κάνουμε κλήσεις. Η πρόσβαση στο Ιντερνέτ μέσω κινητού υπήρχε από το 1996 αλλά ποιος γνώριζε τι είναι το Διαδίκτυο, για να ξέρει και πώς να συνδέσει το τηλέφωνο του; Για την ιστορία, το πρώτο κινητό με διαδικτυακή πρόσβαση ήταν το Nokia 9000 Communicator, που κυκλοφόρησε στα τέλη του 1996 στη Φινλανδία.
Το ίδιο συμβαίνει ακόμα και σήμερα. Για παράδειγμα θα αναφέρω τις έξυπνες τηλεοράσεις που η πλειοψηφία τις χρησιμοποιεί για το Νετφλιξ και μόνο. Μικρά και μεγάλα αντικείμενα που τα μαζεύουμε τριγύρω μας για αν έχουμε να ξεσκονίζουμε. Γεμίζουμε τα δανεικά σπίτια μας ώστε να έχουμε ένα νόημα στη ζωή, να έχουμε κάτι να κοιτάξουμε.
Κάτι να κοιτάζουμε τις άδειες νύχτες.
Την ημέρα συνήθως είμαστε απασχολημένοι. Με τη δουλειά, το γραφείο, το σχολείο, τα παιδιά, τους φίλους, τα ψώνια, τις βόλτες. Τα βράδια όμως; Αν δεν είστε από αυτούς που είναι έξω κάθε βράδυ, χρειάζεστε κάτι να σας απασχολεί. Πίνακες, καθρέφτες, ακριβά έπιπλα, περισσότερα από όσα μας αναλογούν. Να γεμίζει το εσωτερικό μας κενό μέσα από τα μάτια μας. Κάπου να έχει να ακουμπήσει, να βρει μια ψευδαίσθηση να ξαποστάσει.
Πόσα τραγούδια έχουν γραφτεί για τις νύχτες μοναξιάς; Που δεν είναι προνόμιο μόνο των ελεύθερων ανθρώπων, να σας προλάβω πριν κάνετε αυτή τη σκέψη. Αντιθέτως, τα ζευγάρια υποφέρουν περισσότερο. Αυτά τα ζευγάρια που θα έπρεπε να είχαν χωρίσει πολύ καιρό πριν. Αυτοί οι άνθρωποι που όφειλαν να έχουν πάρει άλλο δρόμο ο καθένας αλλά από ανασφάλεια και αβεβαιότητα μένουν ακόμα μαζί.
Το είδαμε να συμβαίνει στις διακοπές που η οικογένεια περνά περισσότερο χρόνο μαζί. Το βλέπουμε στις μικρές στιγμές που αναγκαστικά βρίσκονται όλοι στον ίδιο χώρο π.χ. μια εκδήλωση, ένας γάμος, μια κοινωνική υποχρέωση. Και αυτή η υποχρέωση χτύπησε κόκκινο όταν στην πρόσφατη καραντίνα, εκατομμύρια βρέθηκαν κλεισμένοι στο σπίτι. Με αυτούς που θέλοντας ή μη, έπρεπε να συμβιώσουν για 24ωρα και πολλές εβδομάδες. Φάνηκε πως όταν έχεις μια κακή ζωή, δεν σε σώζει τίποτα και κανένα έπιπλο.
Δεν μπορείς πλέον να πας διακοπές, δεν μπορείς να φανείς στην κοινωνία, δεν έχεις τρόπο να δείξεις πόσο δήθεν ευτυχισμένος είσαι. Άνθρωποι έζησαν στιγμές απόγνωσης, φρίκης, απελπισίας. Δεν έβρισκαν από τι να πιαστούν για να αποκτήσει η ζωή τους νόημα. Δεν είχαν ένα βιβλίο της προκοπής να διαβάσουν. Δεν ήξεραν πώς να αφιερώσουν χρόνο στα παιδιά τους, πώς να παίξουν μαζί τους. Δεν ήξεραν πώς να πουν στη/ο σύντροφο τους σ ’αγαπώ. Να φιλήσουν την οικογένεια τους και τους βάλουν για ύπνο.
Ήξεραν όμως πώς να κάνουν σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να το παίζουν φωτεινοί παντογνώστες. Αλλά ας μην αγγίξουμε αυτή την πτυχή ξανά σήμερα. Να ξεκαθαρίσω μάλιστα, πως όσα γράφω δεν αφορούν τους πάντες, ευτυχώς! Γνωρίζω οικογένειες, ζευγάρια και συγκάτοικους που θα έχουν να θυμούνται με αγάπη τις στιγμές που έζησαν όλο αυτό το διάστημα.
Το ξεκαθάρισμα.
Οι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι άνθρωποι, μέσα από αυτούς εμπνεύστηκα το σημερινό άρθρο μου. Έκαναν κάτι στη ζωή τους, που προσπαθώ να κάνω και εγώ εδώ και χρόνια. Ξεκαθάρισμα! Όσο οι άλλοι γύρω τους μάζευαν από ρολά υγείας μέχρι κούτες από μακαρόνια. Αυτοί πετούσαν, χάριζαν, ανακύκλωναν. Τους χάρηκα όλους αυτούς και κυρίως τις οικογένειες που δούλεψαν ομαδικά και όχι από αγγαρεία.
Άδειασαν ντουλάπες, χάρισαν ρούχα, έπιπλα, αντικείμενα σε ανθρώπους που τα είχαν πραγματικά ανάγκη. Βρέθηκαν με το σπίτι τους να κυκλοφορεί νέος αέρας, νέα ενέργεια. Αποχαιρέτησαν το παρελθόν όμως έμειναν δυνατοί και ενωμένοι στο παρόν. Αυτοί είναι που θα έχουν και μέλλον.
Μιλώντας μαζί τους μου είπαν πως: το είχαν ανάγκη, πως παρά την κούραση που προκαλεί ένα ξεκαθάρισμα, τώρα νιώθουν πιο ξεκούραστοι. Το σπίτι τους και οι ζωές τους δεν είναι γεμάτες από άχρηστα και αχρησιμοποίητα αντικείμενα. Όταν μάλιστα ένα αντικείμενο έβρισκε νέα χρήση ή νέο ιδιοκτήτη ένιωθαν ακόμα πιο γεμάτοι, χαρούμενοι. Η χαρά της προσφοράς, η ευτυχία του να κάνεις κάποιον άλλον ευτυχισμένο. Η αντίληψη πως όταν αγοράζεις κάτι, πρέπει να φύγει κάτι άλλο από το σπίτι. Ειδάλλως γεμίζει και μπουκώνει.
Το Κατοχικό Σύνδρομο.
Μάθαμε από τους γονείς μας και εκείνοι από τους δικούς τους, να μαζεύουμε. Να γινόμαστε συλλεκτικά οντά. Πολλές φορές το λεμέ για πλάκα στις μέρες μας, το Κατοχικό Σύνδρομο. Είναι όμως μια πραγματικότητα. Μετά την Κατοχή, οι άνθρωποι είχαν ανάγκη από τα βασικά. Μάζευαν ότι μπορούσαν, μετά μάζευαν όσα νόμιζαν πως χρειάζονται. Στο τέλος βρέθηκαν με σπίτια γεμάτα, ώστε να τα προσφέρουν αύριο στα παιδιά και στα εγγόνια τους. Τα οποία με τη σειρά τους έφτιαξαν δικά τους σπίτια και δεν χρειάστηκαν τίποτα από τις αποθήκες των προγονών τους.
Πριν μήνες γνώρισα έναν κύριο που έχει χάσει τη γυναίκα του. Ζει σε ένα καινούριο σπίτι με πολύ λίγα αντικείμενα μέσα. Αυτός ο κύριος έχει δυο παιδιά, παντρεμένα και τρία εγγόνια. Περίμενα πως θα έβρισκα άλμπουμ με φωτογραφίες και κορνίζες από το παρελθόν. Παλιά έπιπλα, σκονισμένες βιβλιοθήκες. Τίποτα όμως από όλα αυτά. Τον ρώτησα, τι έγιναν όλα όσα είχε. Τα αναμνηστικά του.
“Η γυναίκα μου ήταν άρρωστη από καρκίνο 5 χρόνια. Πάλεψε αλλά την έχασα. Τότε ήταν που αποφάσισα να πουλήσω το παλιό μεγάλο σπίτι και να ζήσω πιο απλά. Έδωσα όλα μου τα έπιπλα και κράτησα μόνο την κρεβατοκάμαρα που είχαμε. Δεν θέλω το σπίτι να είναι γεμάτο τώρα. Ξέρω καλά πως στο τέλος δεν μένει τίποτα. Οι αναμνήσεις που έχω είναι όλες στο μυαλό μου. Αν τις ξεχάσω αργότερα, λόγω ηλικίας ή άνοιας, δεν θα με βοηθήσουν ούτε οι φωτογραφίες ούτε τα μπιμπελό.
Δεν είναι ότι γέρασα ή ότι μεγάλωσα τόσο πολύ. Όμως δεν τα έχω ανάγκη όλα αυτά. Ποτέ δεν τα είχα, τώρα που το σκέφτομαι. Βοήθησα τα παιδιά μου να μεγαλώσουν, να κάνουν αυτό που θέλουν με τη ζωή τους. Τους δώσαμε ότι ήθελαν και ότι μπορούσαμε. Μαζί με τη γυναίκα μου τους χαρίσαμε ότι καλύτερο για τα δικά μας δεδομένα. Τώρα θέλω να ζήσω πιο άνετος, πιο ήρεμος. Έχω βαρεθεί τα αντικείμενα, θέλω τη ζωή μου άδεια όσο μεγαλώνω. Αν εύχομαι κάτι είναι να το ήξερα αυτό όταν ήμουν νεότερος. Ποτέ όμως δεν είναι αργά.”
Να είσαι καλά κύριε Αντρέα και όλοι οι υπόλοιποι, για το μάθημα ζωής που δεν ήξερα ότι χρειαζόμουν.
Κείμενο: Βογιατζής Ηλίας
Τη φωτογραφία για το εξώφυλλο του άρθρου την ανακάλυψα τυχαία και τη θεώρησα ιδανική για το θέμα μου. Ανήκει στην Sophie Charalambous: North London View with Ted, 2014
.