Απώλεια και Διαχείριση Πένθους
Η απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου συνοδεύεται πάντα από έντονη θλίψη και επώδυνα συναισθήματα. Ο πόνος, οι αναμνήσεις και τα αναπάντητα ερωτήματα μπορεί να μας στοιχειώσουν. Υπάρχουν, όμως, υγιείς τρόποι να διαχειριστούμε την απώλεια και το πένθος για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε τη ζωή μας μπροστά. Η απώλεια έχει πολλά πρόσωπα και διαφορετική σπουδαιότητα για τον κάθε άνθρωπο.
Υπάρχουν οι φυσιολογικές απώλειες, υπάρχουν οι αναπάντεχες, υπάρχουν όμως και εκείνες που έχουν να κάνουν με ανθρώπους που χάνουμε από τη ζωή μας, επειδή επέρχεται ένας χωρισμός. Το συναίσθημα όμως σε όλες τις περιπτώσεις παραμένει το ίδιο, το πένθος. Οι περισσότεροι άνθρωποι το ξεπερνάνε, με τον χρόνο να είναι σύμμαχός τους, όχι όμως με εύκολο τρόπο. Άλλοι θέλουν να το καλύψουν αμέσως και να προχωρήσουν, χωρίς να δώσουν έμφαση στα συναισθήματά τους. Αρκεί να το κουκουλώσουν με κάτι άλλο για να μπορέσει να ξεχαστεί, αρκεί που δεν είναι εκεί να τους θυμίζει την απώλεια. Άλλοι, πάλι δεν το ξεπερνάνε ποτέ και το κουβαλάνε πάντα μέσα τους, για τους δικούς τους λόγους, για ασφάλεια, για σιγουριά, για καθήλωση, ό,τι κάνει νόημα στον καθένα.
Το πένθος πέραν της αντικειμενικής του διάστασης η οποία είναι η οδύνη του πενθούντα και ο πόνος του, έχει μία εσωτερική διάσταση αυτή της εσωτερικής διεργασίας για την αποδοχή της απώλειας όπως και μία κοινωνική διάσταση, αυτή της πενθοφορίας. Το πένθος είναι όλες αυτές οι εσωτερικές και εξωτερικές διεργασίες που οδηγούν στην αποδοχή της πραγματικότητας και επιτρέπει στον πενθούντα να αγαπήσει ξανά και να επαναδραστηριοποιηθεί στη ζωή.
Ποια είναι τα στάδια του πένθους
Άρνηση: «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό σε εμένα». Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Στο στάδιο αυτό, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα και το άτομο είναι μουδιασμένο. Αναρωτιέται αν και με ποιο τρόπο μπορεί να προχωρήσει τη ζωή του. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
Θυμός: «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;». Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Το άτομο νιώθει εγκαταλελειμμένο και αδύναμο. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
Διαπραγμάτευση: «Κάνε να μη συμβεί αυτό και σε αντάλλαγμα εγώ…». Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Θέλει πίσω τη ζωή που είχε προτού συμβεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
Κατάθλιψη: «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα». Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο (αϋπνία ή υπερυπνία), διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
Αποδοχή: «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του. Να φτιάξει καινούριες φιλίες και να επενδύσει σε νέες σχέσεις. Πολλές φορές νιώθει πως προδίδει το άτομο που χάθηκε απολαμβάνοντας τη ζωή. Το παρελθόν δε μπορεί να αλλάξει, μπορεί όμως να αλλάξει το μέλλον. Αρχίζει να ζει ξανά με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.
Όπως κάθε άνθρωπος σε αυτό τον κόσμο είναι μοναδικός έτσι και κάθε εμπειρία πένθους βιώνεται μοναδικά. Τα στάδια του πένθους αποτελούν κοινούς τρόπους αντίδρασης πολλών ανθρώπων, όχι όμως όλων. Ορισμένοι μπορεί να βιώσουν κάποια από αυτά, ενώ κάποιοι άλλοι να μη βιώσουν κανένα. Η χρονική διάρκεια που χρειάζεται το άτομο για να περάσει από αυτά τα στάδια ποικίλλει: από λίγα μόνο λεπτά και ώρες μέχρι μήνες, ή ακόμα και να μην ολοκληρωθούν ποτέ.
Πως μπορώ να διαχειριστώ το πένθος μου
Όπως ήδη αναφέρθηκε το πένθος είναι μία πολύ προσωπική εμπειρία για τον καθένα. Κάθε άνθρωπος βρίσκει διαφορετικούς τρόπους να επεξεργαστεί αυτό που του συμβαίνει και να προχωρήσει στη ζωή του. Δεν υπάρχει τρόπος να αποφευχθούν αυτά τα δυσάρεστα συναισθήματα, αλλά σίγουρα υπάρχει τρόπος να τα διαχειριστούμε.
Μιλήστε: Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν βοηθητικό να μιλούν για τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους σε άλλους οπότε και είναι καλό να αναζητάτε τα κοντινά σας πρόσωπα για συντροφιά. Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να εκφράζονται στους άλλους είτε από φόβο μην τους επιβαρύνουν, είτε από φόβο μην γίνουν κουραστικοί και έτσι συσσωρεύουν τα συναισθήματά τους χωρίς να τα μοιράζονται. Είναι καλό να συζητάτε για αυτά που νιώθετε , να εκφράζεστε και ακόμα και αν δεν έχετε ανθρώπους για να σας βοηθήσουν σε αυτό αναζητήστε κάποια ομάδα υποστήριξης/αλληλοβοήθειας ή κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας που μπορεί να σας βοηθήσει να εκφραστείτε.
Πίστη: Πολλοί άνθρωποι αντλούν δύναμη από τη θρησκεία και την πίστη τους. Οι θρησκευτικές τελετουργίες όπως η προσευχή μπορούν να σας προσφέρουν την παρηγοριά και την ελπίδα που αναζητάτε.
Γράψτε: πολλοί άνθρωποι βρίσκουν βοηθητικό να καταγράφουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους με μορφή ημερολογίου ή ακόμα και γράμματος. Η καταγραφή είναι ένας τρόπος να εκτονωθούν όλα τα συναισθήματα αλλά και να «μπουν σε μία τάξη»
Ασκηθείτε: Η φυσική άσκηση, ο σωματικός κάματος είναι πολύ βοηθητικός καθώς μέσα από αυτή τη διαδικασία εκφορτίζεται η ένταση που νιώθετε.
Διαβάστε: Πολλοί είναι αυτοί που παίρνουν υποστήριξη μέσα από την ανάγνωση βιβλίων που διαπραγματεύονται ανάλογα βιώματα.
Βγείτε: Συχνά ο πενθών αποφεύγει να εμπλέκεται σε κοινωνικές δραστηριότητες γιατί νιώθει ότι βυθίζεται περισσότερο στη θλίψη ή ακόμα ότι αποτελεί «κακή» παρέα για τους άλλους. Είναι καλό όμως να επαναδραστηριοποιηθείτε κοινωνικά, να συναντηθείτε με φίλους, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό.
Μην βιάζεστε: Πολλοί προσπαθούν να μην αλλάξουν καθόλου την καθημερινότητά τους, επιστρέφουν αμέσως στη δουλειά, οργανώνουν τις εκκρεμότητες, παίρνουν αποφάσεις. Η αλήθεια είναι ότι η απασχόληση βοηθάει τον πενθούντα να αποσπάται η προσοχή του αλλά δεν είναι απαραίτητο να πιέσετε τον εαυτό σας να γίνουν όλα αμέσως. Μην αγνοείτε την ανάγκη σας να πενθήσετε. Μην βιάζεστε να πάρετε αποφάσεις γιατί το μυαλό δεν σκέφτεται καθαρά κάτω από την πίεση όλων αυτών των δυσάρεστων συναισθημάτων. Αναβάλλετε για λίγο τις μεγάλες αποφάσεις π.χ. τη μετοίκηση, την αλλαγή εργασίας κ.τ.λ. και γίνετε λίγο πιο ευέλικτοι με το πρόγραμμά σας γιατί σίγουρα χρειάζεστε προσωπικό χρόνο.
Οργανώστε τις επετειακές ημερομηνίες: Γιορτές, επέτειοι, αλλά και ημερομηνίες κλειδιά για την απώλεια είναι συχνά μέρες στις οποίες πυροδοτούνται όλα τα συναισθήματα και οι σκέψεις σας. Είναι καλό τέτοιες μέρες να έχετε προετοιμαστεί, με ποιους θα είστε, και τι θα κάνετε ώστε να έχετε την υποστήριξη που χρειάζεστε.
Ψυχολογική στήριξη
Σκοπός της ψυχολογικής στήριξης είναι να διευκολυνθεί η κανονική πορεία και έκβαση της θλίψης και να αποφευχθεί/ θεραπευτεί η παθολογική της εξέλιξη, εάν υπάρχουν ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Η προσωπική ιστορία του κάθε ατόμου ασκεί μεγάλη επίδραση πάνω στον τρόπο, με τον οποίο αντιμετωπίζει και αντεπεξέρχεται σοβαρές καταστάσεις στο παρών στάδιο της ζωής του. Πολλές από τις αντιδράσεις του ενεργοποιούνται αυτόματα και σε μεγάλο βαθμό επικρατούν πάνω στις σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές του. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να βιώσει το πένθος του, έτσι ώστε να μπορέσει μετά να το ξεπεράσει. Το να μπορέσει κάποιος να ξεπεράσει τη θλίψη που βιώνει, για το χαμό κάποιου αγαπημένου του προσώπου, είναι ένα δύσκολο στάδιο για κάθε άτομο με παρόμοια εμπειρία. Αυτό πολλές φορές οφείλεται στην αδυναμία να αποχωριστεί κάποιος το αγαπημένο του πρόσωπο, το οποίο έχει χάσει. Ενοχικά αισθήματα για προδοσία προς το πρόσωπο του αποθανόντος, είναι επίσης ένας συχνός παράγοντας, ο οποίος εμποδίζει την ομαλή έκβασή του από τη θλίψη.
Αναλύονται και αναθεωρούνται οι σχέσεις του πενθούντα με τον αποθανόντα. Το άτομο καλείται να μοιραστεί μαζί μας όπως ωραίες, έτσι και άσχημες στιγμές που είχε μαζί του και, να μας περιγράψει τον χαρακτήρα του, με όλες τις θετικές και αρνητικές του πλευρές.
Τον διαβεβαιώνουμε για τη φυσιολογικότητα των συμπτωμάτων που εκδηλώνει και, τον εμψυχώνουμε να αρχίσει να ασχολείται ξανά με τις παλιές του δραστηριότητες ή να ξεκινήσει κάποιες καινούργιες, εάν οι παλιές του φέρνουν αναμνήσεις, τις οποίες δεν είναι ακόμη έτοιμος να αντιμετωπίσει.
Για όποια απορία ή συζήτηση μαζί μας μην διστάσετε να το κάνετε, θα σας απαντήσουμε το συντομότερο δυνατόν. email: arisτomenis-nikolopoulos@hotmail.com ή στο τηλ του γραφείου μας 27215 51720. autosinidisia.gr
Αριστομένης Νικολόπουλος
Ψυχολόγος