«Η κόρη μου από μικρή ντύνεται, κουρεύεται και συμπεριφέρεται σαν αγόρι. Δεν ξέρω πώς να την αντιμετωπίσω…»
«Είμαι παντρεμένη 15 χρόνια και έχω μια κόρη 13 ετών. Από μικρή τής άρεσε να φοράει ρούχα πιο ουδέτερα, σχεδόν αγορίστικα, ενώ προτιμούσε να παίζει παιχνίδια όπως ποδόσφαιρο ή video games
παρά να ασχολείται με κούκλες. Όσο μεγαλώνει είναι ξεκάθαρο πια για μένα αλλά και για εκείνη ότι ταυτίζεται περισσότερο με τη φύση του αρσενικού φύλου, ενώ η εμφάνισή της παραπέμπει σε αγόρι.
Τα μαλλιά της είναι αρκετά κοντά, τα ρούχα της φαρδιά και κάνει ό,τι μπορεί για να καλύψει το σώμα της, που μοιάζει πια όλο και πιο θηλυκό αποκτώντας καμπύλες. Είμαι προβληματισμένη γιατί δεν ξέρω
πώς να την αντιμετωπίσω. Φοβάμαι ότι θα δυσκολευτεί πολύ και δεν θέλω να φανταστώ ένα τέτοιο μέλλον για εκείνη. Από την άλλη, θέλω να είναι καλά μέσα της, με τον εαυτό της και να μην καταπιέζεται σε όλη της τη ζωή».
Τι λέει ο ειδικός;
Αγαπητή Κατερίνα,
Θα συζητήσουμε ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, το οποίο χρειάζεται και πολύ ευαίσθητες κινήσεις από την πλευρά σου και, φυσικά, από την πλευρά του/της συντρόφου σου. Ας μιλήσουμε αρχικά για το τι σημαίνει ένα παιδί να εκφράζεται μέσα από τον τρόπο που ντύνεται, το χτένισμα, τα παιχνίδια και τις δραστηριότητες.
Πολλές φορές αυτό είναι μια απλή ένδειξη, όμως δεν είναι κάτι καθοριστικό. Ένα άτομο ενδέχεται απλά να εκφράζεται, χωρίς όμως αυτό να καταδεικνύει την ταυτότητα φύλου. Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά αρχίζουν και αναγνωρίζουν τα φύλα και εξερευνούν το αν ταυτίζονται με κάποιον τρόπο με άλλα άτομα και, φυσικά, με το φύλο που τους έχει ανατεθεί από τη γέννησή τους.
Το βιολογικό φύλο, το οποίο σχετίζεται με τα γεννητικά μας όργανα, ενδέχεται να μην είναι αυτό με το οποίο αισθανόμαστε ότι υπάρχει συμφωνία μέσα μας.
Ο μοναδικός άνθρωπος που μπορεί να μας πει πώς αισθανόμαστε είναι ο εαυτός μας. Η δυσφορία φύλου, που λέμε στο διαγνωστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών, είναι όταν το σώμα μου είναι διαφορετικό από αυτό που θα ήθελα. Για παράδειγμα, ενώ βιολογικά είμαι κορίτσι, αισθάνομαι αγόρι ή, αν είμαι αγόρι βιολογικά, θα ήθελα να είμαι κορίτσι.
Πολύ σημαντικό είναι να μην μπερδεύουμε την ταυτότητα φύλου με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους και δεν επηρεάζουν το ένα το άλλο. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αφορά τη σεξουαλική – ερωτική έλξη, η οποία μπορεί να είναι προς οποιαδήποτε κατευθύνση, οποιοδήποτε φύλο.
Ως απλό παράδειγμα θα θέσω ότι ένα άτομο ενδέχεται να αισθάνεται γυναίκα και να αυτοκαθορίζεται ως γυναίκα, να εκφράζεται με έναν ακαθόριστο τρόπο στο πώς ντύνεται ή πώς συμπεριφέρεται, να της αρέσουν όλα τα φύλα σεξουαλικά –πανσέξουαλ
δηλαδή–, αλλά να μπορεί να κάνει σχέση ρομαντική και συντροφική με ένα από αυτά. Αυτό το παράδειγμα έχει σκοπό να δείξει ότι δεν χρειάζεται να βάλουμε ταμπέλες και σε συγκεκριμένο κουτάκι τους ανθρώπους και να θεωρήσουμε πως, αν συμβαίνει αυτό, τότε θα συμβαίνει και το άλλο.
Έχω μια φοιτήτρια στο κολέγιο όπου διδάσκω, η οποία, ενώ στη λίστα με τα ονόματα έχει γυναικείο όνομα, επιθυμεί να τη φωνάζω με αντρικό όνομα. Αυτοκαθορίζεται ως άντρας, είναι ασέξουαλ και μπορεί να συνάψει μόνο ρομαντικές σχέσεις με άντρες. Η δική μου υποχρέωση είναι να σεβαστώ το πώς θέλει να την αποκαλώ και να μην την κάνω ποτέ να αισθανθεί πως είναι διαφορετική, περίεργη ή έχει κάποιο πρόβλημα να λύσει.
Έχοντας τα βασικά στοιχεία της ψυχοεκπαίδευσης, τώρα έρχεται ένα κομμάτι που αφορά το πώς υποστηρίζουμε το παιδί μας αν τυχόν δυσφορεί μέσα στο σώμα του. Αρχικά, αφήνουμε το παιδί να εκφράζεται όπως θέλει, χωρίς να το κρίνουμε ή να το καθοδηγούμε για το πώς θα έπρεπε να
φέρεται.
Επίσης, δεν κρίνουμε μπροστά του άλλα παιδιά ή συμπεριφορές που βλέπουμε στον δρόμο ή στην τηλεόραση γιατί από τον τρόπο που μας βλέπει να συμπεριφερόμαστε αντιλαμβάνεται αν και η δική του συμπεριφορά θα γίνει αποδεκτή. Τα παιδιά θέλουν να ικανοποιήσουν τους γονείς, οπότε αρκετές φορές κρύβουν στοιχεία της προσωπικότητας/σεξουαλικότητάς τους μήπως και αυτά έρθουν σε αντίθεση με αυτό που θα ήθελαν οι γονείς.
Το αίσθημα της ντροπής και της ενοχής θα πρέπει πολύ προσεκτικά να φύγει τελείως από το κάδρο. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει εσύ πρώτα, Κατερίνα, να διώξεις τις προσδοκίες σου και να αφήσεις
μόνο μία: ότι το παιδί σου το αγαπάς, το αποδέχεσαι χωρίς προϋποθέσεις και θέλεις να είναι χαρούμενο, ανεξαρτήτως του σεξουαλικού προσανατολισμού και της σεξουαλικής του ταυτότητας. Εν κατακλείδι, είναι πολύ σημαντικό να μη θεωρήσεις σίγουρο ότι το παιδί σου έχει αποφασίσει τι
θέλει να είναι, ώστε να έχεις ένα ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας μέσα από
το οποίο να μοιράζεται μαζί σου τα πάντα. Αν τυχόν αποφασίσει ότι θέλει να κάνει μετάβαση φύλου, τότε θα πρέπει μαζί να πάτε σε ειδικούς γιατρούς που ασχολούνται με αυτό και να σας καθοδηγήσουν.
Να θυμάσαι κάτι. Δεν ευθύνεται το παιδί σου και δεν ευθύνεσαι εσύ για οποιαδήποτε μορφή διάκρισης και κακοποιητικής συμπεριφοράς ενδέχεται να δεχτεί. Ο κόσμος είναι σκληρός, όμως ένα παιδί με υποστηρικτικούς γονείς θα ανθίσει, ό,τι και να νομίζουν οι αδαείς άνθρωποι.