«Στην Ελλάδα έχουμε μάθει να λειτουργούμε πρόχειρα. Το ίδιο και περισσότερο συμβαίνει με τα ΑμεΑ. Υπάρχουν νόμοι, υπάρχουν διατάξεις αλλά μόνο στα χαρτιά. Τίποτε δεν είναι αποτελεσματικό». Με αυτές τις κουβέντες ο πατέρας Κωνσταντίνος (Παπανικολάου) διευθυντής του Ινστιτούτου Ενδοκοινωνιακής Αποκατάστασης, συμπυκνώνει τις δυσκολίες και τα εμπόδια που συναντά καθημερινά ένα άτομο με αναπηρία, στην αφιλόξενη, όπως αποδεικνύεται για τα ΑμεΑ.
Η χώρα μας, μπορεί να διαθέτει νομικό πλαίσιο που υποτίθεται ότι στηρίζει τα άτομα με αναπηρία, αλλά όπως δείχνει η εμπειρία των ατόμων που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα ή των ανθρώπων που ασχολούνται με την υποστήριξη τους, οι νόμοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν εφαρμόζονται.
Πολλοί θεωρούν ότι τα προβλήματα των ΑμεΑ περιορίζονται στις αποκλεισμένες ράμπες των πεζοδρομίων από ΙΧ και τα κινητικά προβλήματα. Ωστόσο τα φαινόμενα δείχνουν ότι δεν είναι μόνο αυτό. Όπως φαίνεται απο το ρεπορτάζ της Karfitsa, ενώ η ανεργία έχει χτυπήσει για τα καλά τις παραγωγικές ηλικίες της Ελλάδας, την ίδια ώρα τα άτομα με αναπηρία καλούνται να καταβάλουν πολλαπλάσια προσπάθεια για να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας. Παρόλα αυτά, η φορολογία και η σχέση των ΑμεΑ με το κράτος, ελάχιστα διαφέρει σε σχέση με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες, ενώ στο μεταξύ οι αναπηρικές συντάξεις περικόπτονται, τα επιδόματα είναι πενιχρά και οι υποχρεώσεις τρέχουν κανονικά για όσα άτομα με αναπηρία κατάφεραν να κάνουν πραγματικότητα την επιλογή τους να είναι εργαζόμενοι.
Νόμοι μόνο στα χαρτιά
Για την εργασία των ατόμων με αναπηρία έχουν γραφεί σελίδες ολόκληρες σχετικά με τις μελέτες που πρέπει να διέπουν την υποστηριζόμενη απασχόληση των ΑμεΑ. Η ελληνική νομοθεσία, εφάμιλλη της ευρωπαϊκής, φαίνεται ότι είναι διάτρητη σε αυτό το ζήτημα. «Εάν μου ζητούσατε να συγκρίνω το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για την εργασία των ΑμεΑ στην Ελλάδα, θα το παρομοίαζα με αυτό των χω-ρών της Νότιας Ευρώπης, δηλαδή της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας», επισημαίνει ο π. Κωνσταντίνος.
Όπως τονίζει, η ομοιότητα των χωρών αυτών έγκειται στο γεγονός ότι προσέγγισαν το ζήτημα των ΑμεΑ μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, η Ευρωπαίοι του νότου, έχουν κάνει μεγάλα βήματα όσον αφορά την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία, σε αντίθεση με τηνΕλλάδα. «Έχει δημιουργηθεί μια πληθώρα νόμων, που όμως όπως και σε άλλες περιπτώσεις παρακάμπτουμε. Οι Έλληνες, όσον αφορά ταΑμεΑ είναι πολύ καλοί στο να διοργανώνουν φιέστες. Αντίθετα, χώρες που είναι πολύ μπροστά σε αυτό το θέμα, όπως οι Γερμανία, λειτουργούν αθόρυβα και με μεθοδικότητα, πετυχαίνοντας λαμπρά αποτελέσματα», επισημαίνει ο διευθυντής του ΙΕΑ.
Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν διάφορες δυσκολίες στον αγώνα τους να βρουν εργασία. Υπάρχουν βέβαια οι εξαιρέσεις ατόμων που κατάφεραν να βρουν εργασία και να καταξιωθούν, αλλά σύμφωνα με τον π. Κωνσταντίνο, «προσπάθησαν πολλές φορές περισσότερο από έναν κοινό άνθρωπο, καθώς πρόκειται για άτομα τα οποία είχαν ιδιαίτερα μεγάλες ψυχικές αντοχές για να το κάνουν».
Αυτή τη στιγμή στον ΟΑΕΔ υφίστανται προγράμματα που επιδιώκουν την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία, ωστόσο το πρόβλημα είναι ότι πολλοί δε γνωρίζουν την ύπαρξη τέτοιων προγραμμάτων. Σύμφωνα με το Δημήτρη Κανελλίδη, προϊστάμενο επαγγελματικής κατάρτισης τουΟΑΕΔ Κεντρικής Μακεδονίας, αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρία προγράμματα που υποστηρίζουν την εργασία των ΑμεΑ.
Πρόκειται για την επιδότηση η οποία βοηθά τα άτομα με αναπηρία να προχωρήσουν στη δημιουργία μιας δικής τους επιχείρησης, όπως και αυτό της διαμόρφωσης θέσης. «Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει σκοπό στο να ενισχύσει οικονομικά έναν εργοδότη που έχει προσλάβει ένα ΑμεΑ, ώστε να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες αλλαγές οι οποίες θα κάνουν το χώρο προσβάσιμο. Επίσης, υπάρχει ένα πρόγραμμα γιαΑμεΑ Π.Ε. Οικονομικού, για εργασία σε ΔΟΥ.
Το πρόβλημα όμως σύμφωνα με τον κ. Κανελλίδη είναι ότι δεν υπάρχει ενημέρωση στο θέμα της εργασίας. «Προσωπικά η τελευταία ενημέρωση που έκανα ήταν πριν από δύο χρόνια σε συλλόγους που αφορούν τα ΑμεΑ. Υπάρχει άγνοια για αυτά τα προγράμματα και όσοι ενδιαφέρονται δεν έχουν παρά να απευθυνθούν σε εμάς για να τους ενημερώσουμε.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Νίκο Βουλγαρόπουλο, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης «Αναπηρία Τώρα», τα συγκεκριμένα προγράμματα διέπονται από μία ασάφεια. «Στην Ελλάδα, οτιδήποτε και να θέλουμε να κάνουμε αντιμετωπίζουμε ένα δάσος γραφειοκρατίας. Φανταστείτε πόσο δυσκολότερο είναι αυτή τη γραφειοκρατία να την αντιμετωπίζει ένα άτομο που διαθέτει μια σοβαρή αναπηρία. Προγράμματα του ΟΑΕΔ για υποστήριξη εργασίας των αναπήρων υπήρχαν πριν λίγα χρόνια, ωστόσο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάτι που να βοηθά αποτελεσματικά».
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Παροχής Υπηρεσιών σε Ατομα με Αναπηρία, πάνω από 50 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες με αναπηρίες αποτελούν περίπου το 11% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα, ενώ περίπου το 68% των ανθρώπων χωρίς αναπηρίες έχουν δουλειά, μόνο περίπου το 20% από των ατόμων με αναπηρία είναι εργαζόμενοι. Αυτές οι στατιστικές δείχνουν ότι η απασχόληση στην ανοιχτή αγορά εργασίας δεν έχει βελτιωθεί τα τελευταία 10 χρόνια καθώς 2.5 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία ακόμα εργάζονται σε προστατευμένο περιβάλλον.
Μόνο πολύ λίγοι από τους ανθρώπους με αναπηρίες, που έχουν κάποια δουλειά, δέχονται κάποια βοήθεια στην επαγγελματική τους ζωή, ενώ πολύ περισσότεροι που είναι άνεργοι πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να εργαστούν αν τους παρέχονταν επαρκής βοήθεια.
Η κατάσταση των γυναικών με αναπηρίες είναι ακόμα χειρότερη από αυτή των ανδρών. Άνθρωποι με μαθησιακές ή διανοητικές αναπηρίες έχουν παρόμοια προβλήματα: έχουν ακόμα λιγότερες πιθανότητες να αποκτήσουν μια εργασία επί πληρωμή από ό,τι άνθρωπου με σωματικές αναπηρίες. «Πρέπει να γνωρίζετε ότι τα νούμερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένας μέσος όρος. Στην Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτεροι οι αριθμοί», τονίζει ο κ. Βουλγαρόπουλος.
Μόνο τηλεφωνητές
Άτομα με αναπηρία θεωρούνται βέβαια και όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης. Ο Γιώργος Καρβελάς, που αντιμετωπίζει τέτοιο πρόβλημα, απασχολείται αυτή τη στιγμή ως δάσκαλος της γραφής Μπράιγ σε σωματείο τυφλών. Παλαιότερα δίδασκε τη γραφή αυτή και στη Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης, ωστόσο αυτή τη στιγμή αναμένει την πρόσληψη του εκεί.
«Όσα άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα με την όραση τους δύσκολα μπορούν να βρουν κάποια εργασία. Οι μοναδικές προοπτικές εργασιακής αποκατάστασης είναι να αξιοποιηθούν ως τηλεφωνητές σε διάφορες υπηρεσίες ή όπως εγώ να διδάσκουν τη γραφή Μπράιγ», επισημαίνει ο Γιώργος Καρβελάς.
Η δουλειά του τηλεφωνητή μπορεί αν αποτελεί τη μοναδική λύση γιαέναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει προβλήματα όρασης, δε σημαίνειόμως ότι είναι και η εύκολη λύση. «Όσοι εργάζονται σε ένα τηλεφωνικό κέντρο νοσοκομείου, όπως γίνεται στις περισσότερες περιπτώσεις, καλούνται να μάθουν απ’ έξω όλα τα νούμερα του τηλεφωνικού καταλόγου της υπηρεσίας που απασχολούνται, ώστε να μπορούν να εξυπηρετούν τον κόσμο», τονίζει ο κ. Καρβελάς, που στο παρελθόν έχει εργαστεί ως τηλεφωνητής.
Όσον αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό των ατόμων με προβλήματα όρασης, αν και τα εμπόδια είναι πολλά, εξακολουθεί να ποικίλει. «Είναι πολλοί αυτοί που επιλέγουν να σπουδάσουν παιδαγωγικά ή εκπαιδευτική και κοινωνική πολιτική, προκειμένου να αξιοποιηθούν ως δάσκαλοι, ιδιαίτερα στα ειδικά σχολεία. Ακόμα αρκετοί στρέφονται στην πληροφορική, γιατί η τεχνολογία μπορεί να είναι φιλική σε άτομα που δε διαθέτουν όραση», προσθέτει ο Γιώργος Καρβελάς.
Αναπηρικά… ρουσφέτια
Η λογική των εξυπηρητήσεων του κομματικού παρεμβατισμού, διέπει και το χώρο των ΑμεΑ. Μέσω διαφόρων ενώσεων που λειτουργούν με συνδικαλιστική λογική, ένας μηχανισμός ψηφοθηρίας δημιούργησε μια κατάσταση που μόνο διαφθορά έχει να επιδείξει. «Υπάρχουν ενώσεις και σύλλογοι που δήθεν υπερασπίζονται το αναπηρικό κίνημα. Είναι όμως κομματικοί μηχανισμοί που λειτουργούν καθαρά ψη-
φοθηρικά και δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα στα άτομα που αντιμετωπίζουν αναπηρίες», επισημαίνει στην Karfitsa ο πρόεδρος της Ένωσης Τυφλών Βορείου Ελλάδος, Νί-κος Μουζακίτης.
«Εξαιτίας αυτής της λογικής, έχουν καταστραφεί οικονομικά ιδρύματα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη», τονίζει ο κ. Μουζακίτης. Όπως υπογραμμίζει ο ίδιος, για μια περίοδο σε ιδρύματα όπως η Σχολή Τυφλών γίνονταν α-ποκλειστικά κομματικοί διορισμοί, «ατόμων δίχως χωρίς επιστημονική κατάρτιση και καμία εκπαίδευση, με τη συναίνεση μάλιστα εκπροσώπων των τυφλών», σημειώνει ο κ. Μουζακίτης.
Φορολογία και καθυστερήσεις
Αν και τα ποσοστά ανεργίας στα ΑμεΑ και ειδικά στην Ελλάδαβρίσκονται «στο κόκκινο», η κοινωνική πολιτική του ελληνικού κράτους μόνο φιλική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. «Δε χρειάζεται να πούμε πολλά για αυτό το ζήτημα. Φορολογούνται τα πάντα. Όποιος είναι ΑμεΑκαι διαθέτει εισόδημα άνω των 7.000 ευρώ φορολογείται κανονικά όπως όλοι οι Έλληνες με κάποιες ελάχιστες ελαφρύνσεις», τονίζει ο κ. Βουλγαρόπουλος.
Πρόσφατα ήρθε στη Βουλή το ζήτημα της χορήγησης σύνταξης σε αναπήρους με ποσοστό αναπηρίας άνω του 67%. Σε σχετική ερώτηση της βουλευτή της ΔΗΜΑΡ Κατερίνας Μάρκου, επισημαίνεται ότι η καθυστέρηση της χορήγησης της σύνταξης από όσους δικαιούχους την αναμένουν, ενδέχεται να οδηγήσει πολλούς στο να χάσουν ακόμα και το δικαίωμα να τη λαμβάνουν.
«Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ένα ζήτημα, αυτό των συντάξεων των αναπήρων, που είναι συγκεχυμένο στην Ελλάδα. Ανάπηροι στηνΕλλάδα που λαμβάνουν συντάξεις είναι ελάχιστοι. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι πολλοί λίγοι αυτοί που καταφέρνουν να βρουν δουλειά και στη συνέχεια να συμπληρώσουν τα απαραίτητα ένσημα ώστε να συνταξιοδοτηθούν», τονίζει ο κ. Βουλγαρόπουλος.
Όσον αφορά τα υπόλοιπα επιδόματα, μπορεί να είναι αφορολόγητα, ωστόσο «είναι πενιχρά και σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζουν τη διαβίωση ενός ΑμεΑ», σημειώνει ο κ. Βουλγαρόπουλος. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, τα επιδόματα που χορηγούνται στα άτομα με αναπηρία, κυμαίνονται από 220 έως 550 ευρώ το μήνα ανάλογα με την περίπτωση παράλυσης ή πάθησης.
Όσον αφορά το επίδομα απόλυτης αναπηρίας, το δικαιούνται συνταξιούχοι λόγω γήρατος που κατέστησαν πρακτικώς τυφλοί, καθώς και περιοριστικά συνταξιούχοι λόγω ανικανότητος οι οποίοι έχουν περιέλθει σε κατάσταση που δεν είναι δυνατή η αυτοεξυπηρέτησή τους. Επίσης χορηγείται και σε έμμεσα συνταξιοδοτούμενα μέλη της οικογένειας θανόντα ασφαλισμένου ή συνταξιούχου που έχουν περιέλθει σε κατάσταση απόλυτης αναπηρίας ανεξάρτητα από την αιτία συνταξιοδότησης του άμεσα ασφαλισμένου.
Για το επίδομα αυτό που συνιστά προσαύξηση της σύνταξης 50% απαιτείται γνωμάτευση της Πρωτοβάθμιας Υγειονομικής Επιτροπής του Ο.Α.Π. στην οποία να διαπιστώνεται αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης του ενδιαφερομένου και η ανάγκη συνεχούς συμπαράστασης τρίτου προσώπου.
Χωρίς υποδομές
Αν όχι το μεγαλύτερο, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ΑμεΑ είναι αυτό της έλλειψης των υποδομών τόσο στους χώρους εργασίας, όσο και στους υπόλοιπους δημόσιους χώρους.
Σύμφωνα με το άρθρο 27 της Σύμβασης των Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ανθρώπων με Αναπηρίες στην Εργασία και στην Απασχόληση, το οποίο συμπεριλήφθηκε στη διακήρυξη της Θεσσαλονίκης για τα άτομα με αναπηρία, «στον χώρο εργασίας θα παρέχονται κατάλληλες υποδομές στους ανθρώπους με αναπηρίες. Αυτό συνεπάγεται ένα εύρος δράσεων από την διαθεσιμότητα εξειδικευμένων συμβουλών, έως την ανάγκη για επιβολή του νόμου».
«Το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όσοι είμαστε άτομα με αναπηρίες και κινητικά προβλήματα είναι η έλλειψη υποδομών», τονίζει η Χριστιάνα Μητσικούδη, η οποία εργάζεται ως δημοσιογράφος σε κανάλι της Θεσσαλονίκης, έχοντας αποφοιτήσει από τη Σχολή δημοσιογραφίας του ΑΠΘ.
Όπως επισημαίνει η ίδια, αν και υπάρχει η υποχρέωση οι χώροι εργασίας να είναι κατάλληλα διαμορφωμένοι ώστε να δέχονται τα άτομα με αναπηρία, ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν συμμορφωθεί. Κυριότερα ζητήματα είναι αυτά της τοποθέτησης ευρύχωρων και αξιόπιστων ανελκυστήρων, καθώς και τουαλέτας, υποδομές που κρίνονται απαραίτητες για να μπορεί ένα ΑμεΑ να εργαστεί ή να πραγματοποιήσει μια συναλλαγή του.
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανεκτικότητα και σεβασμός προς τον άλλο. Όλα αυτά ξεκινούν από εκεί. Εάν δεν υπάρχει η απαραίτητη παιδεία πώς να προχωρήσουμε στη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών;», τονίζει από την πλευρά του ο π. Κωνσταντίνος Παπανικολάου.
Του Λευτέρη Ζαβλιάρη
inews.gr