Οι γιατροί και οι επιστήμονες σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι κατηγορηματικοί: Η πρόληψη μιας πάθησης είναι ασύγκριτα καλύτερη από την αντιμετώπιση της ίδιας πάθησης. Για παράδειγμα: Το να προσέχουμε την διατροφή μας και τον τρόπο ζωής που κάνουμε προκειμένου να προφυλάξουμε την καρδιά μας από το έμφραγμα (πρόληψη), δεν συγκρίνεται με την αγωγή που θα μας δώσει ο καρδιολόγος εφόσον έχουμε υποστεί έμφραγμα (αντιμετώπιση).
Στο επιστημονικό άρθρο που θα διαβάσετε θα ενημερωθείτε για το πως οι γιατροί προτιμούν να προλαμβάνουν παρά να αντιμετωπίζουν, ενώ θα δείτε μια πλήρη λίστα πρόληψης για τον καρκίνο την καρδιά τις λοιμώξεις κ.α
Θέλουμε να ζήσουμε υγιείς, να χαρούμε τη ζωή και να μηχαθούμε πρόωρα. Όμως, ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναιγεμάτος κινδύνους. Κάθε μας πράξη είναι εν δυνάμει επικίνδυνη.Βέβαια, ο βαθμός της επικινδυνότητας διαφέρει. Το να περπατάςσε περιφραγμένο και καθαρό πεζοδρόμιο είναι λιγότεροεπικίνδυνο απ’ ό,τι σ’ ένα απερίφρακτο, λιγδιασμένο μελακκούβες κι αυτό είναι λιγότερο επικίνδυνο από το να διασχίζειςμια χαράδρα. Η έκθεση στο περιβάλλον ενέχει επικινδυνότηταπου εξαρτάται από τις συνθήκες. Τόσο ατομικά όσο καισυλλογικά, αντιλαμβανόμαστε τους κινδύνους και προσπαθούμενα τους αποφύγουμε ή να τους μειώσουμε.
Η αρχική υποχρέωση είναι να τους αναγνωρίσουμε, μετά να τουςκατανοήσουμε και μετά να τους επηρεάσουμε. Η σειρά είναισαφής: γνώση, σκέψη, πράξη. Αυτός που αγνοεί τους κινδύνους,που είναι απερίσκεπτος και τους αψηφά, έχει πολύ περισσότερεςπιθανότητες να βλαφτεί απ’ ό,τι εκείνος που τους γνωρίζει, τουςλαμβάνει υπόψη και παίρνει τα μέτρα του.
Η εμπειρία, η παρατήρηση και η μελέτη έχουν αυξήσει σημαντικάτις γνώσεις μας για τους κινδύνους και τις δυνατότητές μας νατους αποφύγουμε ή να μειώσουμε τις επιπτώσεις τους.
Η αποφυγή των κινδύνων και η πρόληψη των συνεπειών τουςέχει εφαρμογή σε όλο το φάσμα της ανθρώπινηςδραστηριότητας, από το πώς πρέπει να είναι φτιαγμένος έναςδρόμος για να μειωθεί η πιθανότητα ατυχήματος μέχρι τοεμβόλιο που θα μειώσει τη συχνότητα εμφανίσεως ενός καρκίνουκαι την αλλαγή στον τρόπο ζωής που θα επηρεάσει την εμφάνισηή την εξέλιξη ενός καρδιαγγειακού επεισοδίου.
Ξεχωριστή ειδικότητα
Όσον αφορά στην ιατρική, η πρόληψη και η προφύλαξη έχουναποκτήσει τόσο μέγεθος και σημασία, ώστε να αποτελούν πλέονξεχωριστή ειδικότητα, αυτήν της Προληπτικής Ιατρικής.
Η πρόληψη στην ιατρική διακρίνεται:
1. Στην πρωτογενή, κατά την οποία εφαρμόζονται μέθοδοιαποφυγής για την εμφάνιση της νόσου. Συνήθως αφορά σεολόκληρους πληθυσμούς, όπως επί παραδείγματι οι καθολικοίεμβολιασμοί για ενδημικές ή επιδημικές λοιμώξεις ή η χλωρίωσητου ύδατος.
2. Στη δευτερογενή, όπου εφαρμόζονται μέθοδοι πρώιμηςδιάγνωσης και θεραπείας υπάρχουσας νόσου πριν προκαλέσεισημαντική νοσηρότητα. Μπορεί να αφορά σε πληθυσμούς με τηνέννοια του κοσκινίσματος (screening) ή κατ’ άτομο με το check-up.
3. Στην τριτογενή, όπου ακολουθούνται μέθοδοι μείωσης τηςεπίπτωσης νόσου που ήδη υπάρχει, αποκαθιστώντας τηλειτουργικότητα και μειώνοντας τις σχετιζόμενες επιπλοκές.
4. Τέλος, στην τεταρτογενή, που πάλι αφορά σε πληθυσμούς,ακολουθούνται μέθοδοι μετριασμού ή αποφυγής των συνεπειώντων αναιτιολόγητων ή υπερβολικών παρεμβάσεων στουγειονομικό σύστημα.
Όσον αφορά στον στοχευόμενο πληθυσμό, η προσπάθειαπρόληψης μπορεί να είναι καθολική (δηλαδή να απευθύνεται σεόλον τον πληθυσμό), επιλεκτική (που κατευθύνεται σε ομάδεςτου πληθυσμού) και συνιστώμενη που απευθύνεται σε άτομα.
Παραδείγματα προληπτικών ή προφυλακτικώνπαρεμβάσεων αποτελούν:
– Τα εμβόλια για την πρόληψη λοιμώξεων.
– Τα μέτρα για την αποφυγή ανεπιθύμητων κυήσεων ή τωνσεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων.
– Η φυσική άσκηση για την πρόληψη παθήσεων τουκαρδιαγγειακού.
– Η πλούσια σε φρούτα και χορταρικά διατροφή για τη μείωσητου κινδύνου του καρκίνου του παχέος εντέρου.
– Η φθορίωση για την πρόληψη της τερηδόνας των οδόντων.
– Τα αντιβιοτικά για τις μετεγχειρητικές λοιμώξεις.
– Τα ανθελονοσιακά για όσους επισκέπτονται περιοχές μεελονοσία.
– Τα αντιπηκτικά για την πρόληψη των θρομβώσεων.
– Η μαστεκτομή σε γυναίκες φορείς του γονιδίου πουενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου του στήθους.
– Ο θηλασμός για την υγιέστερη ανάπτυξη του βρέφους.
– Ο πρώιμος και τακτικός έλεγχος για τυχόν εμφάνισηκληρονομούμενων παθήσεων.
Παγκοσμίως, οι πιο συχνές παθήσεις ή καταστάσεις που οδηγούνσε θάνατο και μπορούν να προληφθούν είναι: η αρτηριακήυπέρταση, το κάπνισμα, η υπερχοληστεριναιμία, ο υποσιτισμός, οισεξουαλικώς μεταδιδόμενες νόσοι, η κακή διατροφή, ηπαχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, ο αλκοολισμός, ηενδοοικιακή ρύπανση του αέρα από στερεά καύσιμα, ταμολυσμένα ύδατα και η κακή αποχέτευση.
Στο αφιέρωμα αυτού του τεύχους του «Art of Life and Health»παρουσιάζονται με τρόπο κατανοητό και συμβουλευτικό τα πιοενδιαφέροντα για τον καθένα μας θέματα της ΠροληπτικήςΙατρικής.
Ιωάννης Αποστολάκης
Παθολόγος, Διευθυντής Α’ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ
iatropedia.gr