Η Ψυχολόγος Μαρία Νικολοπούλου μιλά για τη Συγχώρεση και τη θεραπευτική της διάσταση
Συγχώρεση: ένα δώρο ζωής
Οι αρχές της συγχώρεσης εντάσσονται στο σύγχρονο ρεύμα της θετικής ψυχολογίας, η οποία θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος την ανάδειξη και ενίσχυση των «καλών»(θετικών) στοιχείων που καθένας φέρει μέσα του. Η προσέγγιση της συγχώρεσης εστιάζει όχι μόνο στην «επούλωση» ψυχικών τραυμάτων που προκύπτουν μετά από μια τραυματική εμπειρία , αλλά και στην πρόληψη διαταραχών της ψυχικής υγείας. Ήδη, στα κείμενα του Αριστοτέλη η συγχώρεση περιγράφεται ως η «μεγαλοψυχία» ή το «μεγάλωμα της καρδιάς», συνιστώντας ηθική αρετή που συμβάλλει στην καλλιέργεια αισθημάτων καλοσύνης και, ως εκ τούτου, συμβάλλει στη βελτίωση της συμπεριφοράς του ανθρώπου, εφόσον τον βάζει σε μια μεγαλύτερη ενασχόληση σχετικά με το καλό.
Ποιος ο λόγος, όμως, που χρειάζεται κανείς να αναπτύξει μια διάθεση συγχωρητικότητας απέναντι σε αυτόν που τον έπληξε ή τον αδίκησε;
Ο λόγος είναι το μεγάλο πρόβλημα που συνδέεται με την αδικία που νιώθει κανείς, όταν υποστεί μια τέτοια (άδικη) συμπεριφορά, και που δεν είναι άλλο από τον συσσωρευμένο θυμό. Η μνησικακία που βιώνουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι ικανή να οδηγήσει σε μια αρνητική εικόνα για τον κόσμο που μας περιβάλλει, συντελώντας στην ανάπτυξη μιας απαισιόδοξης στάσης ζωής. Ο θυμός, η οργή ή η λύπη που κρατούμε για πολύ καιρό μέσα μας μετατρέπονται σε «τοξικά» συναισθήματα επιζήμια για τον οργανισμό μας, επειδή πέρα από το άγχος, την κατάθλιψη και άλλα ψυχολογικά προβλήματα που δύνανται να προκαλέσουν, είναι βλαπτικά και για το ανοσοποιητικό σύστημα. Πολυάριθμες έρευνες δείχνουν ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν την ψυχοσωματική ευημερία τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων.
Η εξάσκηση στη συγχώρεση έρχεται ως «ίαση» απέναντι σε αυτό τον υπερβολικά «αρρωστημένο» θυμό, τείνοντας να μειώσει το άγχος και να βελτιώσει ακόμη και τις διαπροσωπικές σχέσεις με τους άλλους. Κλινικές μελέτες έδειξαν τα οφέλη της πρακτικής της συγχώρεσης σε άτομα που νοσηλεύονται με καρδιακά νοσήματα, σε πάσχοντες από ινομυαλγία, σε καρκινοπαθείς τελικού σταδίου, σε εξαρτημένους ανθρώπους, σε κακοποιημένες γυναίκες, ακόμη και σε παιδιά που έχουν υποστεί bulling (σχολικό εκφοβισμό).
Πως εξασκείται, όμως, κάποιος στη συγχώρεση;
Αρχικά, να τονιστεί ότι η συγχώρεση δεν αποτελεί μια απλή διαδικασία – όχι όμως ανέφικτη – και ολοκληρώνεται μέσα από την επίτευξη μικρών βημάτων προς το στόχο μας. Ενδεικτικά:
-Αναγνωρίζω τα δυσάρεστα συναισθήματα που με κατακλύζουν, μετά το πλήγμα που υπέστη (θυμός, λύπη, αίσθημα εκδίκησης ή ανταπόδοσης του κακού)
-Αναγνωρίζω την αδυναμία μου να διαχειριστώ την κατάσταση μέσα μου (συνειδητοποιώ, με άλλα λόγια, πόσο ευάλωτος νιώθω απέναντι σε αυτό που μου συνέβη)
-Αποφασίζω με ελεύθερη βούληση ότι θέλω να συγχωρήσω (συν-χωρέσω) το άτομο που με πλήγωσε (δεν εξαναγκάζομαι δηλαδή να μπω στη διαδικασία της συγχώρεσης)
-Εκπαιδεύομαι σε νοητικές γυμναστικές (π.χ. αποφεύγω να κατηγορώ αυτόν που με έβλαψε ή δεν ενισχύω την κριτική που οι άλλοι πιθανά ασκούν εναντίον του, προσπαθώ να ελέγξω τον εαυτό μου αν χαίρομαι επειδή αυτός που με πλήγωσε έπαθε κάτι κακό, αντέχω την πρόοδο που εκείνος μπορεί να σημειώνει στη ζωή του)
-Παύω να βλέπω τον εαυτό μου ως θύμα (αποδέχομαι το γεγονός ότι δυνητικά όλοι μπορούμε να υπάρξουμε και θύματα και θύτες, να πληγωθούμε αλλά και να πληγώσουμε)
-Προσπαθώ να δω τον άλλο πίσω από τις πράξεις του (δεν είμαστε μόνο οι πράξεις μας αλλά κάτι πολύ περισσότερο από αυτές, αν σκεφτεί κανείς ότι μπορεί να μην είμαστε τόσο καλοί όσο φαινόμαστε αλλά και ούτε τόσο κακοί όσο φαινόμαστε)
Η συγχώρεση δεν είναι παρά μια υπερβατική – ας μου επιτραπεί ο όρος – διαδικασία, αν αναλογιστούμε ότι κάποια γεγονότα ζωής είναι ιδιαιτέρως δύσκολα και τραυματικά. Είναι εκεί όμως που χρειάζεται κανείς να ξεπεράσει τον εαυτό του, προχωρώντας τη σκέψη του σε ένα άλλο επίπεδο.
Πρόκειται για μια εντελώς προσωπική υπόθεση (εξαρτάται αποκλειστικά από εμένα και όχι από τον άλλο), συνυπάρχει πάντα με τη δικαιοσύνη (δεν υποσκελίζει το δίκαιο ούτε εμποδίζει την οριοθέτηση στον άλλο), δεν προϋποθέτει ούτε συνεπάγεται απαραίτητα τη συμφιλίωσή μου με τον άλλο.
Η συγχώρεση είναι μια συνεχής μαθητεία, μια δεξιοτεχνία την οποία όσο πιο νωρίς μάθει κανείς να καλλιεργεί τόσο αποτελεσματικότερα θα διαχειρίζεται μετέπειτα δυσκολίες.
Συγχωρώ δεν σημαίνει ξεχνώ, αλλά θυμάμαι το γεγονός με έναν άλλο τρόπο, μέσω μιας άλλης οπτικής, έτσι ώστε να μην επιτρέψω στο κακό που μου έχει συμβεί να με «κυνηγάει» για πάντα. Υπό την έννοια αυτή, συγχώρεση σημαίνει απελευθέρωση από τη συναισθηματική «φυλακή» της μνησικακίας, απόκτηση ενός νέου νοήματος ζωής, ανακάλυψη της ελευθερίας που συνδέεται με τη χαρά και την ευτυχία. Η συγχώρεση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «δώρο ζωής» που θα επιλέξει να κάνει κανείς στον ίδιο του τον εαυτό.
Αρθρογραφεί η Μαρία Νικολοπούλου, Ψυχολόγος MSc, Ειδικός στην Αντιμετώπιση του Πόνου