Τείνουμε να θεωρούμε ότι η προκατάληψη είναι κάτι που οι άλλοι άνθρωποι επιδεικνύουν και ότι είναι εκείνοι που μένουν παγιδευμένοι στα στενά της όρια.
Η αλήθεια όμως είναι πως η προκατάληψη βρίσκεται μέσα σε όλους μας. Τα καλά νέα είναι ότι η ψυχολογία μας παρέχει ισχυρούς τρόπους να την καταπολεμήσουμε.
Οι προκαταλήψεις είναι εν μέρει αποτέλεσμα της μάθησης από τους γονείς, το σχολείο και τα κοινωνικά μηνύματα που μας περνούν τα μέσα. Αλλά δυστυχώς είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένες στις σκέψεις μας που δεν λειτουργούν συνειδητά αλλά υποσυνείδητα.
Τα αρνητικά στερεότυπα παρεμποδίζουν και φτωχαίνουν τη ζωή μας. Ακόμα κι αν λέτε πως τα μισείτε – ή ότι είστε θύματά τους – βρίσκονται εντυπωμένα μέσα στο γνωστικό σας δίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι οι άλλοι τα αντιλαμβάνονται μέσω διάφορων τρόπων. Αν πάτε στο αυστηρό, αμυντικό, τρομαγμένο, θυμωμένο και επικριτικό κομμάτι της καρδιάς σας, θα τα συναντήσετε.
Αλλά είναι μέσω αυτής της αναγνώρισης που μπορείτε να ξεκινήσετε να μειώνετε την βλαβερή επίδραση αυτού του εαυτού σας, όπως και να δείτε ξεκάθαρα ότι αυτά τα στερεότυπα που προβάλλετε αφομοιώνονται και περνούν και στους άλλους, ειδικά στα παιδιά.
Υπάρχουν ορισμένες πρακτικές, που ανήκουν στην θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης, οι οποίες εστιάζουν στην καλλιέργεια ψυχολογικής ευελιξίας, για να μπορέσουμε να φέρουμε στην επιφάνεια αυτές τις εσωτερικές προκαταλήψεις, να αποκτήσουμε επίγνωση και να εναρμονίσουμε τις πράξεις μας με τις συνειδητές μας πεποιθήσεις.
Πρόκειται για μια διαδικασία ενσυνείδητης επίγνωσης μέσω της οποίας αφαιρούμε την κυριαρχία από τις στερεοτυπικές σκέψεις και οι έρευνες δείχνουν ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να μας βοηθήσει ακόμα και να αφοσιωθούμε σε θετικές πράξεις ώστε να καταπολεμήσουμε την προκατάληψη.
Οι επιστήμονες έχουν εξηγήσει ότι σχεδόν όλες οι μορφές προκατάληψης πηγάζουν από την πεποίθηση ότι είμαστε διαφορετικοί από κάποια άλλη ομάδα και επειδή είναι διαφορετικοί αποτελούν μια απειλή που χρειάζεται να ελέγξουμε. Η πεποίθηση αυτή ακολουθείται από:
– την ανικανότητα να δούμε την οπτική των άλλων
– την ανικανότητα να νιώσουμε τον πόνο των άλλων, ακόμα κι αν καταφέρουμε να ακούσουμε την οπτική τους και
– την ανικανότητα να μείνουμε συναισθηματικά ανοιχτοί στον πόνο των άλλων, όταν μπορέσουμε να τον αντιληφθούμε.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την προσέγγιση, υπάρχουν τρία βήματα με τα οποία μπορεί κανείς να ξεκινήσει να πολεμά τα τόσο βαθιά εδραιωμένα στερεότυπα με τα οποία σκέφτεται και λειτουργεί:
– Αναγνωρίστε τις προκαταλήψεις σας: Παρατηρήστε κάθε τάση να κρίνετε τους άλλους ή τον εαυτό σας σε σχέση με τα προνόμια.
– Συνδεθείτε με την οπτική των άλλων: Αυτό χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια, καθώς χρειάζεται να δοκιμάσετε να σκεφτείτε πώς θα νιώθατε εσείς αν ζούσατε μέσα στο στίγμα και τον ρατσισμό, την απόρριψη και την απομόνωση. Δεν υπάρχει λόγος μετά από αυτό να βυθιστείτε στις ενοχές και στο θυμό.
– Δεσμευτείτε στην αλλαγή: Διοχετεύστε τα δυσάρεστα συναισθήματα και τον πόνο στη δράση και στο κίνητρο. Κάντε εμπράκτως βήματα για να μειώσετε την επίδραση της προκατάληψης και του στίγματος στους άλλους.
Steven C. Hayes, PhD, καθηγητής ψυχολογίας