Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής: 3 επιστήμονες απαντούν στο αιώνιο ερώτημα της μνήμης!

Πώς καταλαβαίνουμε πού βρισκόμαστε; Πώς μπορούμε να προσανατολισθούμε και να βρούμε μια διεύθυνση που αναζητούμε; Και τελικά πώς αποθηκεύουμε στη μνήμη μας όλες αυτές τις διευθύνσεις, ώστε μέσα σε κλάσμα του δευτερολέπτου να μπορούμε να τις ανακαλέσουμε και να βρούμε τον δρόμο μας;

Για τις απαντήσεις που έδωσαν σε αυτά τα ιατρικά – και φιλοσοφικά – ερωτήματα τιμήθηκαν χθες τρεις επιστήμονες με το Βραβείο Νομπέλ Ιατρικής ή Φυσιολογίας. Τα ευρήματα των ερευνών τους αναμένεται να ρίξουν φως στον ακριβή μηχανισμό που προκαλεί τη νόσο Αλτσχάιμερ και να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αρκετών νευρολογικών παθήσεων που σχετίζονται με τις γνωσιακές λειτουργίες.

Οπως ανακοίνωσε χθες το Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, το ήμισυ του βραβείου απονέμεται στον 75χρονο Αμερικανό Τζον Ο’Κιφ από το University College του Λονδίνου (500.000 ευρώ), ενώ το υπόλοιπο μισό μοιράζονται από κοινού ο 52χρονος Εντβαρντ Μόζερ και η 51 ετών σύζυγός του Μέι-Μπριτ Μόζερ (500.000 ευρώ) από το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Τροντχάιμ.

Ο μίτος της Αριάδνης για την ανακάλυψη του σύνθετου μηχανισμού που «χαρίζει» την ιδιότητα του προσανατολισμού σε ανθρώπους και ζώα (όπως φάνηκε τα περισσότερα θηλαστικά διαθέτουν ακριβώς το ίδιο σύστημα) άρχισε να ξετυλίγεται το 1971, όταν ο Τζον Ο’Κιφ ανακάλυψε την άκρη του. Στα πειράματα που έκανε σε ποντίκια βρήκε ότι ένας συγκεκριμένος τύπος νευρικού κυττάρου που βρίσκεται κοντά στη δομή του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος ήταν συνεχώς ενεργοποιημένος όταν το πειραματόζωο βρισκόταν σε ένα συγκεκριμένο σημείο του δωματίου.

Κάποια άλλα νευρικά κύτταρα ενεργοποιούνταν όταν το ποντίκι βρισκόταν σε άλλα σημεία. Ο επιστήμονας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά τα «κύτταρα εντοπισμού θέσης» σχημάτιζαν έναν χάρτη του δωματίου στον εγκέφαλο του τρωκτικού.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, το 2005, το ζευγάρι των νορβηγών ειδικών ανακάλυψε ακόμη  ένα συστατικό-κλειδί του ιδεατού GPS που διαθέτει ο εγκέφαλος: έναν διαφορετικό τύπο νευρικού κυττάρου, το οποίο ονόμασαν «κύτταρο πλέγματος».

Τα κύτταρα αυτά όταν συνεργάζονται δημιουργούν ένα σύστημα συντονισμού των κινήσεων και βοηθούν το άτομο να γνωρίζει την ακριβή του θέση στον χώρο, δηλαδή να προσανατολίζεται. 

Οι ανακαλύψεις των τριών ερευνητών «έλυσαν ένα πρόβλημα που απασχολούσε τους φιλοσόφους και τους επιστήμονες για αιώνες: πώς δημιουργεί ο εγκέφαλος έναν χάρτη του χώρου που μας περιβάλλει και πώς βρίσκουμε τον δρόμο μας σε ένα περίπλοκο περιβάλλον». Οι ανακοινώσεις της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδίας θα συνεχιστούν σήμερα με το Νομπέλ Φυσικής, αύριο της Χημείας, την Πέμπτη της Λογοτεχνίας και των Οικονομικών Επιστημών την ερχόμενη Δευτέρα. Η εκδήλωση απονομής των βραβείων θα πραγματοποιηθεί στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη.

Βογιατζής Ηλίας