Η αναπηρία από μόνη της δεν είναι μια αρνητική κατάσταση. Ο τρόπος όμως που έχουν χτιστεί και θεμελιωθεί οι κοινωνίες μας, είναι που της χαρίζει το αρνητικό πρόσημο.
Μήπως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε τα δεδομένα που υπάρχουν τώρα, ειδικά όταν η ψηφιακή εποχή χαρίζει περισσότερες ελευθερίες, επιλογές και ευκαιρίες από ποτέ άλλοτε; Το δικαίωμα στην εργασία έχει κατοχυρωθεί ανάμεσα στα κράτη-μέλη του ΟΗΕ από το 1975. Τη χρονιά που η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ εξήγγειλε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των ΑμεΑ.
Στο άρθρο 7 της Διακήρυξης γίνεται η αναφορά στο δικαίωμα της εργασίας. Τα ανάπηρα άτομα έχουν το δικαίωμα για οικονομική και κοινωνική ασφάλιση και για ένα καθώς πρέπει επίπεδο ζωής. Έχουν το δικαίωμα, σύμφωνα με τις ικανότητές τους, να εξασφαλίσουν και να διατηρήσουν την εργασία ή να ενασχοληθούν με ένα επάγγελμα που να ανταμείβεται, χρήσιμο και παραγωγικό, και να συμμετέχουν σε εμπορικές ενώσεις.
Ανάμεσα στις νομοθετικές ρυθμίσεις, ξεχωρίζει η Διακήρυξη SUNDBERG του 1981. Στις βασικές αρχές της, με ισχύ σε διεθνές επίπεδο, τονίζει τη σημασία της συμμετοχής, της ένταξης αλλά και της ανάπτυξης της προσωπικότητας των ΑμεΑ. Υπογραμμίζει μάλιστα το εξής: «…θα πρέπει να εξασφαλιστούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό η επαναπροσαρμογή και η ένταξη των αναπήρων ατόμων. Θα πρέπει ΟΛΑ τα ανάπηρα άτομα να επωφελούνται των υπηρεσιών επανεκπαίδευσης και άλλων μορφών υποστήριξης και συμπαράστασης που είναι αναγκαίες για τη μείωση των αποτελεσμάτων της αναπηρίας, έτσι που η ένταξή τους στην κοινωνία να είναι όσο το δυνατό πιο ολοκληρωμένη και ο ρόλος τους εποικοδομητικός.»
Σύμφωνα με τις αρχές της Διακήρυξης SUNDBERG:
1) Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή των αναπήρων ατόμων και των οργανώσεων τους σ΄ όλες τις αποφάσεις και τις δράσεις που τα αφορούν.
2) Τα ανάπηρα άτομα θα πρέπει να επωφελούνται από όλες τις Υπηρεσίες και να συμμετέχουν στις δραστηριότητες της κοινότητας. Επίσης, οι στρατηγικές και οι δραστηριότητες που προορίζονται για το σύνολο θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα ανάπηρα άτομα.
3) Η κοινότητα θα πρέπει να παρέχει στα ανάπηρα άτομα υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες του καθενός από αυτά.
4) Η αποκέντρωση και τομεοποίηση των υπηρεσιών θα επιτρέψει ώστε οι ανάγκες των αναπήρων ατόμων να ληφθούν υπόψη και να ικανοποιηθούν μέσα στα πλαίσια της κοινότητάς τους.
5.) Ο συντονισμός των διαφόρων επαγγελματικών οργανώσεων και των δραστηριοτήτων των ειδικών που ασχολούνται με τα ανάπηρα άτομα θα ευνοήσει την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
Κοινοτικός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων.
Η ενίσχυση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ δυνάμωσε περισσότερο με τον Κοινοτικό Χάρτη του 1989. Σε μια ιστορική συμφωνία για όλους τους εργαζόμενους των χωρών-κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αρχές 13, 14 και 15 έχουν άμεση σχέση με τα ΑμεΑ.
- Αρχή 13: Κάθε πρόσωπο, που δεν έχει επαρκείς πόρους, έχει δικαίωμα για κοινωνική και ιατρική αντίληψη.
- Αρχή 14: Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να απολαμβάνει εξειδικευμένες κοινωνικές υπηρεσίες.
- Αρχή 15: Κάθε άτομο με αναπηρία έχει δικαίωμα για επαγγελματική εκπαίδευση, αποκατάσταση και επανένταξη, ανεξάρτητα από την αιτία και τη φύση της αναπηρίας του.
Ειδικότερα, όμως, για τα ΑμεΑ έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί το άρθρο 26 του Χάρτη αναφέρεται στα πρόσθετα ευεργετήματα που πρέπει αυτά να απολαμβάνουν και στα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν τα κράτη μέλη για την κοινωνική τους ένταξη. “Άρθρο 26 – Ανάπηροι Κάθε ανάπηρο άτομο, ανεξάρτητα από την προέλευση και τη φύση της αναπηρίας του, πρέπει να απολαύει συγκεκριμένων πρόσθετων ευεργετημάτων με σκοπό να ευνοηθεί η επαγγελματική και κοινωνική ένταξή του. Τα ευεργετήματα αυτά πρέπει να αφορούν, ανάλογα με τις ικανότητες των ενδιαφερομένων, την επαγγελματική εκπαίδευση, την εργονομία, τη δυνατότητα πρόσβασης, την κινητικότητα, τα μεταφορικά μέσα και την κατοικία.”
Οι νομοθεσίες, οι επιδοτήσεις και τα ποσοστά μιας άλλης Ευρώπης;
Αν οι χώρες που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ενώση τηρούσαν τις νομοθεσίες, θα ζούσαμε σε μια ιδανική Ευρώπη. Είμαστε όμως μακριά από το ιδανικό. Δυστυχώς είμαστε πιο κοντά στην περίθαλψη του προβλήματος, παρά στην επίλυση του. Δεχόμαστε πως η ανεργία είναι σε μεγάλα επίπεδα. Δεχόμαστε πως οι κυβερνήσεις των κρατών προσπαθούν να μειώσουν την ανεργία και ότι δε θέλουν να συντηρούν ένα άνεργο εργατικό δυναμικό. Μέχρι τότε απλά μοιράζουν συντάξεις αναπηρίας, χωρίς να προωθούν την εκπαίδευση και την αναζήτηση εργασίας.
Δεν μπορούμε να δεχτούμε πως έχουν πράξει ότι θα μπορούσαν για την εργατική απορρόφηση των ΑμεΑ. Πως να το δεχτούμε όταν οι ευκαιρίες είναι ελάχιστες, συνήθως κάτω από ιδιαίτερα κριτήρια. Επιδοτούμενα προγράμματα από το ταμείο της Ε.Ε., λύσεις προσωρινές που μόνο περιθάλπουν το πρόβλημα, τα υψηλότατα ποσοστά ανεργίας των ΑμεΑ. Το να προωθήσεις στην εργασία ένα άτομο για λίγες μόνο εβδομάδες ή μήνες, δε λύνει το πρόβλημα. Αντιθέτως αμβλύνει τις διαφορές και επιδεινώνει τη ψυχική καταπόνηση των ΑμεΑ.
Η Ευρώπη θεωρεί πως το ποσοστό των ατόμων που ζει με κάποια μορφή αναπηρίας αγγίζει τα 100 εκατομμύρια. Το καλοκαίρι που μας πέρασε(1-2 Ιουνίου 2021) πραγματοποιήθηκε η Ευρωπαϊκή Συνοδός για την Προσβασιμότητα. Με τίτλο: Προσβασιμότητα και το μέλλον της εργασίας: ο ρόλος της ψηφιακής τεχνολογίας. Προέδρος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αναπηρίας είναι ο κ. Γιάννης Βαρδακαστάνης.
Κατά τη διάρκεια της Συνόδου τόνισε πως η πανδημία είχε αντίκτυπο στην επιτάχυνση της ψηφιοποιήσης και ότι είναι μια ευκαιρία που δεν χάνεται για να μην μείνει κανείς πίσω. Σημείωσε ότι παρόλο που η οδηγία της ΕΕ (Ευρωπαϊκή Ένωση) για την ισότητα στην απασχόληση απαγορεύει τις διακρίσεις στην απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση λόγω αναπηρίας, τα τελευταία στοιχεία της ΕΕ για τα ποσοστά απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία έδειξαν ότι κατά μέσο όρο μόνο το 50,8% των ατόμων με οι αναπηρίες ήταν στην απασχόληση, έναντι 74,8% για τα άτομα χωρίς αναπηρία.
Τι πραγματικά ισχύει;
Χωρίς να θέλω να είμαι αρνητικός αλλά αν το ποσοστό εργαζομένων με αναπηρία είναι το 50.8% για φέτος, αυτό θα σήμαινε πως ένας στους δυο ανάπηρους εργάζεται ήδη, σωστά; Αντιθέτως όμως έχουμε μια απασχόληση της τάξεως του 5% και οι υπόλοιποι συντηρούνται με τα επιδόματα αναπηρίας. Μπορεί οι νομοί να υπάρχουν όμως ποιος τους τηρεί; Για παράδειγμα η Γερμάνια, που βάσει νόμου θα πρέπει οι εταιρίες που απασχολούν περισσότερα από 20 άτομα, να διαθέσουν το 5% των θέσεων εργασίας στα ΑμεΑ. Αν δεν τηρήσουν τον κανονισμό, θα πρέπει να πληρώσουν πρόστιμο. Πολλοί απλά αγνοούν τις νομοθετικές απαιτήσεις και πληρώνουν το πρόστιμο.
Οι νέοι με αναπηρίες στην Ε.Ε. συχνά σταματούν το σχολείο σε νεαρή ηλικία. Πριν καν ολοκληρώσουν τις βασικές σπουδές. Ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας, ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι κάτι που βιώνουν σε όλη τη ζωή τους. Ακόμα όμως και όσα άτομα διαθέτουν τις γνώσεις και τα προσόντα, αγωνίζονται σκληρά για να βρουν μια θέση εργασίας και ένα χώρο που θα τους δεχτεί. Αυτά δεν ισχύουν μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες. Ευτυχώς χώρες όπως η Νορβηγία ανεβάζουν το μέσο όρο και τηρούν τους νόμους.
Γιατί αυτό είναι το άλλο μεγάλο πρόβλημα. Δεν μας λείπει η νομοθεσία, ούτε οι οδηγίες στην Ε.Ε. Θα πρέπει να υπάρξουν περισσότερες εταιρίες που θα θέλουν να συμπεριλάβουν στο εργατικό δυναμικό τους τα ΑμεΑ. Που θα έχουν το όραμα και την αποδοχή στη ραχοκοκαλιά της εταιρίας τους. Όχι να το κάνουν από νομική ανάγκη, για οικονομική ενίσχυση ή από οίκτο. Το δικαίωμα στην εργασία δεν είναι ελεημοσύνη, είναι δεδομένο που πρέπει να αποκτηθεί για όλους.
Έρευνα, σύνταξη και επιμέλεια κειμένου: Βογιατζής Ηλίας για newsitamea.gr
Πηγή: European Disability Forum, www.dw.com, Οδηγός του Πολίτη με Αναπηρία.
Email επικοινωνίας: iliasvogiatzis@gmail.com