Μια θεατρική παράσταση μου τράβηξε το ενδιαφέρον πριν μέρες, καθώς είναι η πρώτη φορά στην Ελλάδα, που είναι προσβάσιμη σε κωφούς με τη μέθοδο Shadowing(ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα). Έχουμε δει παραστάσεις με διερμηνεία, το ξεχωριστό όμως στη συγκεκριμένη είναι πως ο διερμηνέας γίνεται σχεδόν ένα με τον ηθοποιό. Τον ακολουθεί, τον μιμείται, χαμογελά, λυπάται, χορεύει, εκφράζεται, κάνει ακριβώς ότι και ο πρωταγωνιστής ακολουθώντας τον πιστά, σαν μια σκιά χωρίς όμως να επισκιάζει το έργο. Αντιθέτως φωτίζει το όλο εγχείρημα και δίνει τη δυνατότητα σε έναν κωφό να την παρακολουθήσει ανενόχλητος.
Το Ποιος ανακάλυψε την Αμερική (στο θέατρο Παραμυθίας), σε κάνει να αναρωτιέσαι: μα γιατί αυτό δε γίνεται ήδη εδώ και χρόνια σε όλες τις παραστάσεις; Ώστε ένα μεγάλο ποσοστό κοινού να μπορεί να την απολαύσει, να μπει στο νόημα, να μάθουμε και να δούμε όλοι μας, πόσο σημαντική και όμορφη είναι η νοηματική γλώσσα; Βρέθηκα στις πρόβες της παράστασης και συνάντησα μια πολύ δεμένη ομάδα. Χιούμορ, γέλια, πειράγματα μεταξύ τους, χωρίς όμως να ξεχνούν ούτε λεπτό το πόσο σημαντικό είναι το έργο τους και η σημασία στην απόφαση τους να προσθέσουν τη νοηματική κατά τη διάρκεια της παράστασης.
Η κουβέντα μου ξεκίνησε με τους διερμηνείς, την Ανδρονίκη Ξανθοπούλου και το Γιώργο Στάθη. Έχουν ξαναδουλέψει μαζί(φαίνεται άλλωστε στο πόσο άρτια συνεργάζονται) όμως πάντα βρίσκονταν σε κάποιο μέρος της σκηνής ώστε να φαίνονται χωρίς όμως να συμμετέχουν ενεργά. Η δυσκολία του εγχειρήματος είναι στο αγγίξουν την ταχύτητα των ηθοποιών σε πραγματικό χρόνο με ότι συμβαίνει επι σκηνής, κάτι που χρειάζεται πολύ δουλειά και σωστή προετοιμασία. Κανείς τους δεν είχε προσωπικό λόγο να το ξεκινήσει, απλά αγάπησαν το αντικείμενο της γλώσσας.
Η Ανδρονίκη ασχολείται 9 χρόνια ως επαγγελματίας: το έκανα γιατί αγαπώ τις γλώσσες, αγαπώ την επικοινωνία και κάποια στιγμή ανακάλυψα τυχαία τη νοηματική γλώσσα. Την είδα από την αρχή ως γλώσσα με μεγάλο ενδιαφέρον και μου άρεσε το επάγγελμα του διερμηνέα. Υπάρχει ζήτηση ειδικά τα τελευταία χρόνια και αναδεικνύεται το θέμα της νοηματικής και ότι πρέπει να υπάρχει διερμηνέας. Και οι κωφοί δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον πλέον. Το θέατρο είναι ένας τρόπος εκπαίδευσης. Γιατί να έρθει να δει κανείς την παράσταση; Σαν παράσταση θεωρώ ότι είναι μια πολύ ¨καθαρή¨ και όμορφη παράσταση που έχει γίνει με πολύ αγάπη, σου δίνει πατήματα να προβληματιστείς, είτε ταυτίζεσαι με τους ρόλους είτε όχι.
Ο Γιώργος ασχολείται 4 χρόνια: μου αρέσει στη ζωή μου να ακολουθώ παράξενα πράγματα, να μην είναι συνηθισμένα, επομένως το είδα και εγώ τυχαία, θεώρησα ότι είναι κάτι που μου ταιριάζει, το ξεκίνησα και όντως μου ταιριάζει. Υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη ζήτηση για να μάθουν τη γλώσσα άσχετα αν θέλουν να γίνουν διερμηνείς ή να μπουν στην εκπαίδευση με τους κωφούς. Μαθαίνουν τη νοηματική απλά όπως για παράδειγμα μαθαίνουμε τα αγγλικά. Εκτός από τους κωφούς που θα είναι 100% προσβάσιμη και θα καταλάβουν τι συμβαίνει, το ίδιο σημαντικό είναι να έρθουν και ακούοντες γιατί μέσα από τέτοιες παραστάσεις εκπαιδεύονται, συνηθίζει το μάτι τους και καταλαβαίνουν ότι δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτό τον κόσμο. Με κάποιο τρόπο να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας τα πάντα θα πρέπει να γίνονται με τέτοιο τρόπο ώστε όλοι οι άνθρωποι να έχουμε πρόσβαση σε αυτό!
Ας γνωρίσουμε τώρα τις 2 πρωταγωνίστριες τη Δήμητρα Μπίκα και τη Τζώρτζια Κοκκίνη. Η παράσταση μπορεί να έχει ήδη ανέβει από τις 19 Μαρτίου όμως στις 5 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί για πρώτη φόρα με τη νέα μέθοδο για τα ελληνικά θεατρικά δεδομένα. Δεν έχουν συμμετάσχει στο παρελθόν σε μια ανάλογη παράσταση με παράλληλη διερμηνεία. Τα συναισθήματα διάχυτα
Δήμητρα: πολύ ωραία και περίεργα, το περιμέναμε πως και πως, τη διαδικασία των προβών και είναι όμορφο συναίσθημα. Ναι, λες πως το θέατρο τους αφορά όλους και αυτούς που μπορούν να το δουν και να το ακούσουν ταυτόχρονα αλλά και αυτούς που μπορούν να το δουν αλλά όχι να το ακούσουν. Είναι όμορφο να έχει ο καθένας πρόσβαση στο να βλέπει μια παράσταση.
Τζώρτζια: θα είναι μια πολύ ωραία εμπειρία. Σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι είναι πολύ περισσότερο μέσα στη ζωή από ότι νομίζεις ότι είναι. Έχεις μια επαφή, το βλέπεις μπροστά σου και σε αφορά και εσένα, δεν είσαι έξω από αυτό.
Και οι δυο συμφωνήσαν με βεβαιότητα ότι θα το ξαναέκαναν. Έχοντας μπροστά μου δυο φρέσκες και νέες παρουσίες στο χώρο, δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό να ρωτήσω κάτι που αφορά το επάγγελμα τους. Πριν από 2 μήνες τροποποιήθηκε ένας βασικός όρος της διάταξης Π.Δ. 370 του 1983, που επέβαλε την αρτιμέλεια ως όρο για να μπορεί οποιοσδήποτε να δώσει εξετάσεις σε ανώτατη δραματική σχολή. Ζήτησα τη γνώμη τους για την μεγάλη αυτή αλλαγή που αφήνει ανοιχτό το δρόμο προς όλους να έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν επαγγελματικά με το θέατρο
Τζώρτζια: επιτέλους, που έγινε αυτή η κίνηση. Θα έπρεπε ο καθένας να μπορεί να ασχοληθεί με το θέατρο και έμπρακτα να γίνει.
Δήμητρα: εγώ έχω δει και παράσταση με άτομο με αναπηρία και σε όλη την παράσταση ήταν σε αναπηρικό καροτσάκι και ήταν τέλειος. Δεν υστερούσε σε κάτι ούτε υποκριτικά, ούτε να δυσκολευτεί ο θεατής και να νιώσει κάπως βλέποντας το αυτό. Αντιθέτως νιώθεις όμορφα που ένας άνθρωπος με αναπηρία μπορεί και ανταπεξέρχεται στο έργο.
Οι ρόλοι τους στο έργο είναι ιδιαίτεροι και δύσκολοι γιατί αντιπροσωπεύουν 2 γυναίκες που τις γνωρίζουμε από την ηλικία των 8 έως τα 88 τους χρόνια! Βλέπουμε την εξέλιξη τους, τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους, το πώς δείχνουν φαινομενικά και τι πραγματικά κρύβεται πίσω από τα χαρακτηριστικά που διαθέτει και φανερώνει η κάθε μια. Ότι δηλαδή συμβαίνει σε όλους μας, από τη γέννηση μας μέχρι τα βαθιά γεράματα, πόσες αλλαγές συμβαίνουν μέσα μας και πόσα κρατούνται γερά ως βάσεις;
Η σκηνοθέτρια της παράστασης Ρούλα Μανιάτη, έχει πολύχρονη εμπειρία στο θέατρο και πολυποίκιλες παραστάσεις στο ενεργητικό της. Τη ρώτησα για τυχόν δυσκολίες που συνάντησε στο να δέσει σε μια έτοιμη παράσταση τη νοηματική. Υπέροχο πράγμα! Έχω παρακολουθήσει παραστάσεις με νοηματική, όχι με αυτόν τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τώρα, τρελάθηκα τότε με το εξής: βγήκα από την αίθουσα και περνάγανε μπροστά μου κωφοί άνθρωποι με ένα τεράστιο χαμόγελο και σκέφτηκα ¨ορίστε τι κάναμε; Τίποτα δε κάναμε! Κάτι έτοιμο απλά το προσφέραμε σε μια μερίδα κόσμου που δεν είχε τη δυνατότητα μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Μπήκε ως στόχος από τότε να γίνεται σε κάθε παράσταση που θα μπορώ. Τώρα ήταν ευκαιρία διότι η Liminal που έχει αναλάβει τη διοργάνωση τυγχάνει να έχει ως αρχηγό της τον Χρήστο (Παπαμιχαήλ) που είναι αιώνες φίλος μου και η Ανδρονίκη επίσης. Ήρθαν οι συγκυρίες και έγινε εύκολα, όμορφα και χαρούμενα όλο αυτό. Για πρώτη φορά οι διερμηνείς έχουν ενεργό ρόλο πάνω στη σκηνή, είναι μαγικό αυτό που συμβαίνει.
Υπάρχουν πράγματα που τα θεωρούμε δεδομένα και εμένα όλη αυτή η διαδικασία με έχει κάνει να μη θεωρώ τίποτα δεδομένο. Μου δίνει πολύ δύναμη και κρατάω ακόμα την ίδια αίσθηση, ότι δεν κάνουμε τίποτα. Δίνουμε λίγο παραπάνω χρόνο στην πρόβα μας για να το κάνουμε προσβάσιμο αλλά πέραν από αυτό είναι τι προσφέρουμε και τι θα πάρουμε από όλο αυτό. Και δε καταλαβαίνω για ποιο λόγο δε γίνεται σε όλες τις παραστάσεις, έστω και για μια φορά. Η τέχνη πρέπει να είναι προσβάσιμη γιατί ανοίγει το μυαλό. Και τα θέατρα προσβάσιμα γιατί δεν αρκεί μια ράμπα!
Για το τέλος αφήσαμε τον αρχηγό, το πρόσωπο της Liminal, τον Χρήστο Παπαμιχαήλ. Μέλος της συλλογικής ομάδας Εμείς που διοργανώνουν το Art Festival για 3η χρονιά με κοινωνικοπολιτιστικά θέματα, παραστάσεις και εκθέσεις με έργα φυλακισμένων, εργαστήρια σε φυλακές, παραστάσεις σε χώρους απεξάρτησης. Ψάχνοντας τον όρο της προσβασιμότητας, ανακάλυψα πολλά πράγματα που χαιρόμουν όταν τα έβλεπα. Τελικά είναι ένας κλάδος η προσβασιμότητα στον πολιτισμό πολύ ανεπτυγμένος σε χώρες όπως η Αγγλία, η Αυστραλία ο Καναδάς και η Αμερική.
Μελετάται και επιστημονικά και ακαδημαϊκά τα τελευταία 15 χρόνια, που έχει γίνει ένα πάντρεμα των performative studies μαζί με το disabilities studies με πολύ ωραία αποτελέσματα. Από τότε δεν είχε νόημα να κάνω οτιδήποτε δεν είναι προσβάσιμο. Το θεωρώ υποκριτικό από τον καλλιτεχνικό κόσμο όταν λένε η τέχνη είναι κοινωνικό αγαθό. Αλλά όταν τους λες βάλε διερμηνέα ή μπες σε ένα προσβάσιμο χώρο για να παίξεις, θα βρουν διάφορες δικαιολογίες.
Το κακό είναι πως το κοινό δείχνει ενδιαφέρον αλλά κυρίως από οίκτο. Με πολύ καλές προθέσεις αλλά όχι πάντα αληθινές. Θέλουμε να φτάσουμε στο σημείο που έναν καλλιτέχνη με αναπηρία δε θα τον χειροκροτούμε επειδή κατάφερε να ανέβει στη σκηνή. Υπάρχουν ελάχιστα προσβάσιμα θέατρα και πάντα με κάποια προβλήματα, πχ δεν θα έχουν προσβάσιμες τουαλέτες.
Στο συγκεκριμένο έργο έγιναν όλα γρήγορα και εύκολα, όλοι ήταν θετικοί εξ αρχής. Η Ανδρονίκη είδε την παράσταση και μόνη της πρότεινε να κάνουν την παράσταση προσβάσιμη. Είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει ένα έργο με τη μέθοδο shadowing στην Αθήνα και όχι στα πλαίσια ενός φεστιβάλ.
Ποιος ανακάλυψε την Αμερική
της Χρύσας Σπηλιώτη.
Παράσταση με ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (Shadowing): Τετάρτη, 5 Απριλίου.
Ώρα έναρξης: 21:00. Απαραίτητη η κράτηση θέσεων.
Διερμηνεία: Ανδρονίκη Ξανθοπούλου, Γιώργος Στάθης.
Ηθοποιοί: Δήμητρα Μπίκα , Τζώρτζια Κοκκίνη
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Ρούλα Μανιάτη
Διοργάνωση: Liminal Access
Υπόθεση έργου: Δύο γυναίκες , δύο ζωές , μια κοινή πορεία με σταυροδρόμια που τις χωρίζουν… μέχρι τον επόμενο σταθμό που θα τις φέρει και πάλι κοντά. 80 χρόνια πάλης … με τον άλλον , με τον ίδιο τους τον εαυτό , με τα θέλω και τα πρέπει. Πόσο δύσκολο είναι να θες την ευτυχία του άλλου την στιγμή που αυτό καθυστερεί την δική σου επιτυχία στη ζωή; Πόση διαφορά έχει η ευτυχία από την δυστυχία; Τελικά ο καθένας βρίσκει τον τρόπο του να χαίρεται… ή μήπως όχι;
Καλή επιτυχία σε όλη την ομάδα και ελπίζω να βάζουν το θεμέλιο λίθο για να δούμε πολλές παρόμοιες παραστάσεις και να αφυπνίσουν περισσοτέρους ανθρώπους των τεχνών σε ένα απλό γεγονός: η αναπηρία, όπως και ο πολιτισμός, είναι ευθύνη όλων και μας αφορά όλους, ας τη γνωρίσουμε καλύτερα και ας δώσουμε ένα τέλος στον αποκλεισμό!
Δείτε τα τρέιλερ στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα εδώ και εδώ
Βογιατζής Ηλίας
.