Λιθίαση του ουροποιητικού ονομάζεται η δημιουργία λίθου ή λίθων μέσα στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος, που στην καθημερινή γλώσσα τους ονομάζουμε «πέτρες».
Ανάλογα με την εντόπιση της επιπλοκής, έχουμε λιθίαση των νεφρών (νεφρολιθίαση), λιθίαση των ουρητήρων (των σωλήνων που μεταφέρουν τα ούρα από τα νεφρά στην ουροδόχο κύστη), λιθίαση της ουροδόχου κύστης και τέλος λιθίαση της ουρήθρας (του σωλήνα που βγάζει τα ούρα από την κύστη προς τα έξω), αναφέρει η Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία (ΕΟΕ).
Πώς δημιουργούνται οι πέτρες
Τα ούρα, ως γνωστόν, περιέχουν άχρηστες ουσίες και άλατα που πρέπει να αποβληθούν από τον οργανισμό. Αυτά συνήθως είναι σε διαλυμένη μορφή κι έτσι αποβάλλονται με τα ούρα χωρίς πρόβλημα. Μερικές φορές όμως, κάτω από ορισμένες συνθήκες, αυτά τα άλατα σχηματίζουν κρυστάλλους που ενώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν τις πέτρες.
Προϋποθέσεις δημιουργίας λίθων
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, παρ’ όλο που τα ούρα περιέχουν άλατα σε πολύ πυκνή διάλυση, η κρυστάλλωση των αλάτων εμποδίζεται από κάποιες ουσίες που έχουν τα ούρα, που λέγονται αναστολείς κρυσταλλώσεως. Για να δημιουργηθούν λοιπόν πέτρες θα πρέπει να υπάρξουν κάποιες από τις παρακάτω προϋποθέσεις:
– Πολύ πυκνά ούρα. Ούρα δηλαδή με υπερκεκορεσμένα διαλύματα αλάτων, που μπορεί να προέλθουν είτε από αυξημένη αποβολή αλάτων από διάφορες παθολογικές αιτίες, είτε από στέρηση υγρών (αφυδάτωση).
– Λίμναση των ούρων σε κάποιο σημείο του αποχετευτικού συστήματος, λόγω αποχετευτικού προβλήματος, με αποτέλεσμα την καθίζηση των αλάτων των ούρων και τη δημιουργία λίθων.
– Μόλυνση των ούρων (ουρολοίμωξη) από διάφορα μικρόβια που διασπούν την ουρία και δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες καθιζήσεως και σχηματισμού λίθων από εναμμώνιο φωσφορικό μαγνήσιο (φλεγμονώδεις λίθοι).
– Ενδογενείς (γονιδιακοί) παράγοντες. Έχει παρατηρηθεί ότι παρ’ όλο που σε πολλούς ανθρώπους δημιουργούνται κατά καιρούς συνθήκες ευνοϊκές για τη δημιουργία ουρολίθων, εντούτοις δεν σχηματίζουν όλοι οι άνθρωποι πέτρες με την ίδια ευκολία. Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχει και γονιδιακή λιθογενετική προδιάθεση, που τη φέρει κανείς από τη γέννηση του και έχει να κάνει και με τους αναστολείς της κρυσταλλώσεως των ούρων.
Πρόληψη
Τα άτομα που εμφανίζουν μία φορά πέτρες στα νεφρά είναι επιρρεπή σε επαναλαμβανόμενα μελλοντικά επεισόδια λιθίασης. Αφού αντιμετωπιστεί ένα οξύ επεισόδιο λιθίασης και ο ασθενής απαλλαγεί από τον λίθο ή τους λίθους του, θα πρέπει να γίνει ο απαραίτητος έλεγχος και να ληφθούν τα αναγκαία προληπτικά μέτρα, ώστε να προληφθούν οι υποτροπές. Και τούτο διότι ο λίθος δεν είναι η «νόσος» του ασθενούς, αλλά το αποτέλεσμα ή το προϊόν μιας νόσου, που είναι η λιθιασική νόσος, αποτέλεσμα της οποίας είναι ο λίθος. Ο έλεγχος λοιπόν του λιθιασικού ασθενούς αποβλέπει στο να ανακαλύψει την αιτία της λιθίασης, ώστε να μπορέσει να τη θεραπεύσει.
Κατ’ αρχάς απαιτείται πλήρης ουρολογικός έλεγχος που θα αναζητήσει και θα διορθώσει πιθανά προβλήματα του αποχετευτικού συστήματος που προκαλούν στάση ούρων και προδιαθέτουν σε ουρολοιμώξεις και λιθιάσεις. Ακολούθως θα χρειαστεί ένας εκτεταμένος βιοχημικός έλεγχος αίματος και ούρων που θα αναζητήσει πιθανές παθολογικές αιτίες οι οποίες οδηγούν σε ουρολιθιάσεις. Το θέμα αυτό είναι τεράστιο και στο πλαίσιο μιας εκλαϊκευμένης παρουσίασης μόνο κάποιες γενικότητες θα μπορούσαν να αναφερθούν. Έτσι, σε γενικές γραμμές και με μια κάποια υπεραπλούστευση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο βιοχημικός έλεγχος θα αποκαλύψει:
– Αυξημένο ουρικό οξύ αίματος και ούρων, υπεύθυνο για τη δημιουργία λίθων ουρικού οξέος.
– Κυστινουρία, υπεύθυνη για τους λίθους από κυστίνη.
– Αυξημένη αποβολή ασβεστίου από τα ούρα, που μπορεί να οφείλεται σε υπερπαραθυρεοειδισμό, υπερβιταμίνωση D, διάφορες κακοήθεις νόσους, ακινησία κ.λπ. ή να είναι ιδιοπαθής. Αυτή είναι υπεύθυνη για τους ασβεστούχους λίθους.
– Αυξημένη αποβολή οξαλικών από τα ούρα, που μπορεί να είναι συγγενής (έλλειψη κάποιου ενζύμου), επίκτητη (συνεπεία διαφόρων παθήσεων του εντέρου) ή ιδιοπαθής (χωρίς συγκεκριμένη αιτία) και ευθύνεται για τους λίθους οξαλικού ασβεστίου. Ο συνδυασμός υπερασβεστουρίας και υπεροξαλουρίας είναι ο πιο επικίνδυνος συνδυασμός για τη δημιουργία λίθων.
– Παθολογικά επίπεδα στο αίμα και στα ούρα διάφορων άλλων κρίσιμων ουσιών και ιχνοστοιχείων, όπως φωσφόρος, μαγνήσιο, κιτρικά κ.λπ. Τέλος, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου δεν βρίσκεται κανένας από τους παραπάνω προδιαθεσικούς παράγοντες.
Ανάλογα με τα ευρήματα του ελέγχου θα εφαρμοστούν διάφορα θεραπευτικά και προληπτικά μέτρα, που μπορούν να διακριθούν σε ειδικά και γενικά.
Τα ειδικά μέτρα είναι διαφορετικά για κάθε ασθενή και θα εφαρμοστούν με τις οδηγίες του θεράποντα γιατρού.
Τα γενικά μέτρα είναι δυνατό και πρέπει να εφαρμόζονται για την πρόληψη όλων των λιθιάσεων, ανεξαρτήτως αιτιολογίας. Το πρώτο και κυριότερο τέτοιο μέτρο είναι η λήψη άφθονων υγρών, κυρίως νερού, που να εξασφαλίζουν αποβολή ούρων πάνω από 2 λίτρα ημερησίως. Αυτό σημαίνει, ανάλογα και με τις κλιματολογικές συνθήκες, ότι ένας ασθενής με λιθιασική προδιάθεση πρέπει να καταναλώνει τουλάχιστον 3 λίτρα νερού ημερησίως.
Ένα άλλο μέτρο είναι ο περιορισμός των τροφών που περιέχουν πολύ ασβέστιο, κυρίως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς και των πλούσιων σε οξαλικά τροφών και υγρών, όπως ορισμένα λαχανικά, κακάο, σοκολάτες, τσάι κ.λπ.
Βέβαια, όλες αυτές οι διαιτητικές προφυλάξεις έχουν περιορισμένη και εν πολλοίς αμφισβητούμενη αξία και μόνο η συστηματική κατανάλωση άφθονου νερού είναι ο πιο σίγουρος και αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης των λιθιάσεων του ουροποιητικού.
ΠΗΓΗ: www.onmed.gr