Πρόληψη, συμπτώματα, διάγνωση, θεραπεία για τον καρκίνο στο πάγκρεας. Ένας πλήρης οδηγός.
Ο εν λόγω καρκίνος προκύπτει όταν σε ένα μέρος του οργάνου ξεκινά η ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη. Αναπτύσσονται όγκοι και επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του παγκρέατος. Συχνά δεν εμφανίζει συμπτώματα μέχρι τα μεταγενέστερα στάδια. ‘Έτσι, μπορεί να είναι δύσκολα διαχειρίσιμος.
Τι είναι ο καρκίνος στο πάγκρεας;
Ο καρκίνος αυτός επηρεάζει το πάγκρεας, ένα όργανο κοντά στη χοληδόχο κύστη που παίζει βασικό ρόλο στην πέψη και βρίσκεται πίσω από το στομάχι στο πίσω μέρος της κοιλιάς. Περιέχει αδένες που δημιουργούν τον παγκρεατικό χυμό, ορμόνες και ινσουλίνη.
Ο καρκίνος μπορεί να προσβάλει είτε τους ενδοκρινείς είτε τους εξωκρινείς αδένες και ο τύπος του εξαρτάται από τις λειτουργίες που επηρεάζει.
Τύποι
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι καρκίνου του παγκρέατος, ανάλογα με το εάν επηρεάζει τις εξωκρινείς ή ενδοκρινικές λειτουργίες. Έχουν διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου, αιτίες, συμπτώματα, διαγνωστικές εξετάσεις, θεραπείες και προοπτικές.
Εξωκρινής καρκίνος του παγκρέατος
Πρόκειται για το πιο συνηθισμένο είδος. Μπορεί να είναι κακοήθης ή καλοήθης. Οι περισσότεροι όγκοι του παγκρέατος είναι κακοήθεις ή καρκινικοί. Διαφορετικοί τύποι καρκίνου του παγκρέατος μπορούν να επηρεάσουν τις εξωκρινείς λειτουργίες.
Οι τύποι όγκων περιλαμβάνουν:
- αδενοκαρκινώματα
- καρκίνωμα κυττάρων acinar
- καρκίνος του αμφιβληστροειδούς
- αδενοσακώδη καρκινώματα
- καρκινώματα πλακωδών κυττάρων
- καρκινώματα γιγαντιαίων κυττάρων
- ενδοκρινικό καρκίνο του παγκρέατος
Οι όγκοι που επηρεάζουν τις ενδοκρινικές λειτουργίες του παγκρέατος ονομάζονται νευροενδοκρινεις όγκοι ή νησίδες και είναι αρκετά ασυνήθιστοι.
Περιλαμβάνουν:
- ινσουλινώματα (ινσουλίνη)
- γλυκογόνο (γλυκαγόνη)
- γαστρινώματα (γαστρίνη)
- σωματοστατίνωμα (σωματοστατίνη)
- αγγειοδραστικό εντερικό πεπτίδιο (VIP)
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Γενετικοί παράγοντες
Βλάβη ή αλλαγές στο DNA ενός ατόμου μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβη στα γονίδια που ελέγχουν την κυτταρική διαίρεση. Οι κληρονομικές γενετικές αλλαγές μεταδίδονται μέσω μιας οικογένειας και υπάρχουν ενδείξεις ότι ο καρκίνος του παγκρέατος μπορεί να εμφανιστεί σε οικογένειες. Άλλες γενετικές αλλαγές συμβαίνουν λόγω της έκθεσης σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως ο καπνός. Ένα άτομο με ορισμένα γενετικά σύνδρομα είναι πιο πιθανό να αναπτύξει καρκίνο του παγκρέατος.
Αυτά περιλαμβάνουν:
- κληρονομικό σύνδρομο καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών
- μελάνωμα
- παγκρεατίτιδα
- σύνδρομο Lynch
- Φύλο (Οι άνδρες προσβάλλονται πιο συχνά από τις γυναίκες)
Περιβαλλοντικές τοξίνες
Η έκθεση σε φυτοφάρμακα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαφόρων ασθενειών, και ο καρκίνος του παγκρέατος μπορεί να είναι ένας από αυτούς.
Ουσίες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος:
- φυτοφάρμακα
- βαφές
- χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στη διύλιση μετάλλων
Άλλοι ιατρικοί παράγοντες
Η ηλικία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου, με αυξημένη ευαισθησία μεταξύ όσων έχουν περάσει τα 60 έτη.
Οι επιστήμονες έχουν βρει επίσης μια σχέση μεταξύ του καρκίνου του παγκρέατος και πολλών άλλων ασθενειών όπως:
- κίρρωση ή ουλές του ήπατος
- λοίμωξη του στομάχου με βακτήρια που προκαλούν έλκος (Helicobacter pylori)
- σακχαρώδης διαβήτης
- χρόνια παγκρεατίτιδα ή φλεγμονή του παγκρέατος
- ουλίτιδα ή περιοδοντική νόσος
Ορισμένοι παράγοντες του τρόπου ζωής μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο, όπως:
- κάπνισμα τσιγάρων ή έκθεση στον καπνό
- υπερβολικό βάρος και έλλειψη άσκησης
- μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινο κρέας και λίπος και χαμηλή σε φρούτα και λαχανικά
- μακροχρόνια υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια παγκρεατίτιδα, παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του παγκρέατος
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα συχνά δεν εμφανίζονται μέχρι τα μεταγενέστερα στάδια, για αυτό και ο καρκίνος του παγκρέατος ονομάζεται συχνά “σιωπηλή” ασθένεια.
Ωστόσο, όταν ο καρκίνος μεγαλώνει, μπορεί να υπάρχουν:
- πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα καθώς ο όγκος σπρώχνει τα νεύρα
- ίκτερος, όταν προβλήματα με τον χοληφόρο πόρο και το συκώτι οδηγούν σε κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών και σε σκουρόχρωμα ούρα
- απώλεια όρεξης, ναυτία και έμετος
- σημαντική απώλεια βάρους και αδυναμία
- θαμπά ή γκρίζα και λιπαρά κόπρανα
Άλλα πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Το σημάδι του Trousseau
- κλινική κατάθλιψη
Καρκίνοι νησιδίων ή νευροενδοκρινικοί καρκίνοι του παγκρέατος μπορεί να προκαλέσουν παραγωγή υπερβολικής ποσότητας ινσουλίνης ή ορμονών.
Το άτομο μπορεί να βιώσει:
- αδυναμία ή ζάλη
- κρυάδες
- μυικούς σπασμούς
- διάρροια
Ο καρκίνος του παγκρέατος εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το μέρος του παγκρέατος στο οποίο βρίσκεται ο όγκος, στην ουρά ή την κεφαλή. Οι όγκοι στο άκρο της ουράς είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε πόνο και απώλεια βάρους, ενώ της κεφαλής προκαλούν λιπαρά κόπρανα, απώλεια βάρους και ίκτερο.
Εάν ο καρκίνος εξαπλωθεί ή μετασταθεί, μπορεί να εμφανιστούν νέα συμπτώματα στην πληγείσα περιοχή και στο υπόλοιπο σώμα.
Επίσκεψη στον γιατρό
Σε περίπτωση εμφάνισης ίκτερου ή άλλων ασυνήθιστων συμπτωμάτων, θα πρέπει το άτομο να επισκεφθεί έναν γιατρό. Το ίδιο θα πρέπει να κάνει εάν κάποιος στην οικογένειά του είχε καρκίνο του παγκρέατος ή αν έχει κάποιον από τους παράγοντες κινδύνου.
Διάγνωση
Ο γιατρός θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε κοινά συμπτώματα όπως:
- πόνο στην κοιλιά ή την πλάτη
- απώλεια βάρους
- μειωμένη όρεξη
- κούραση
- ευερέθιστο έντερο
- πεπτικά προβλήματα
- διεύρυνση της χοληδόχου κύστης
- θρόμβοι αίματος, βαθιά φλεβική θρόμβωση (DVT) ή πνευμονική εμβολή
- ανωμαλίες λιπώδους ιστού
- διαβήτης
- πρήξιμο των λεμφαδένων
- διάρροια
- λιπαρά κόπρανα
- ίκτερο
Ο άτυπος σακχαρώδης διαβήτης, το σημάδι του Trousseau και η πρόσφατη παγκρεατίτιδα μπορεί επίσης να είναι ενδείξεις καρκίνου του παγκρέατος.
Εργαστηριακές εξετάσεις:
- εξετάσεις αίματος
- εξετάσεις ούρων
- τεστ κοπράνων
Απεικονιστικές εξετάσεις
Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει εξετάσεις απεικόνισης για να ανιχνεύσει εάν υπάρχει όγκος και, εάν ναι, να δει και πόσο μακριά έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος. Αυτές είναι:
- υπερηχογράφημα ή ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα
- εξετάσεις CT, MRI ή PET
- ακτινογραφίες
- ένα αγγειογράφημα
Βιοψία
Αυτό μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Ο γιατρός αφαιρεί ένα μικρό δείγμα ιστού για εξέταση κάτω από το μικροσκόπιο.
Στάδιο του καρκίνου στο πάγκρεας
Το στάδιο εξαρτάται από:
- το μέγεθος και την άμεση έκταση του πρωτογενούς όγκου
- πόσο μακριά έχει εξαπλωθεί σε κοντινούς λεμφαδένες
- εάν έχει μετασταθεί ή εξαπλωθεί σε άλλα όργανα του σώματος
Τα στάδια κυμαίνονται από το στάδιο 0 έως το στάδιο IV.
Στάδιο 0: Υπάρχουν καρκινικά κύτταρα στα ανώτερα στρώματα των κυττάρων του παγκρέατος. Δεν έχουν εισβάλει σε βαθύτερους ιστούς ή δεν έχουν εξαπλωθεί έξω από το πάγκρεας.
Στάδιο IV: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε απομακρυσμένες περιοχές σε όλο το σώμα.
Στο στάδιο 0, είναι δυνατή η αποτελεσματική θεραπεία. Στο στάδιο IV, οι όγκοι έχουν εξαπλωθεί σε απομακρυσμένα όργανα. Ένας γιατρός θα συνιστούσε μόνο χειρουργική επέμβαση για την ανακούφιση του πόνου ή την απεμπλοκή των αγωγών.
Θεραπευτική αγωγή
Η θεραπεία του καρκίνου εξαρτάται από παράγοντες όπως:
- τον τύπο του
- το στάδιό του
- την ηλικία και την κατάσταση της υγείας του ασθενούς και άλλα χαρακτηριστικά
- τις προσωπικές επιλογές του ασθενούς
Η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία είναι οι πιο κοινές επιλογές θεραπείας, της οποίας στόχοι είναι η αφαίρεση του καρκίνου και η ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Χειρουργική επέμβαση
Η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία, η χειρουργική επέμβαση και η φροντίδα παίζουν ρόλο στη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να αφαιρέσει ολόκληρο ή μέρος του παγκρέατος.
Εάν τα καρκινικά κύτταρα βρίσκονται ακόμη σε μία περιοχή (όπως στα αρχικά στάδια) υπάρχει η δυνατότητα να αφαιρεθεί όλος ο καρκίνος, αλλά όσο περισσότερο εξαπλώνονται τα κύτταρα, τόσο πιο δύσκολο γίνεται. Για αυτό είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση.
Οι τρεις κύριες χειρουργικές επεμβάσεις που μπορούν να γίνουν είναι:
Διαδικασία Whipple: Είναι η πιο συνηθισμένη επιλογή εάν ο καρκίνος επηρεάζει την κεφαλή του παγκρέατος. Ο χειρουργός αφαιρεί αυτήν και μερικές φορές ολόκληρο το πάγκρεας, μαζί με ένα μέρος του στομάχου, του δωδεκαδακτύλου, των λεμφαδένων και άλλων ιστών. Είναι μια περίπλοκη και επικίνδυνη διαδικασία και οι επιπλοκές περιλαμβάνουν διαρροή, λοιμώξεις, αιμορραγία και προβλήματα στο στομάχι.
Περιφερική παγκρεατεκτομή: Ο χειρουργός αφαιρεί την ουρά του παγκρέατος, και μερικές φορές και άλλα μέρη του, μαζί με τον σπλήνα. Ο γιατρός συνήθως συστήνει αυτή τη διαδικασία για τη θεραπεία όγκων νησιδίων ή νευροενδοκρινικών όγκων.
Ολική παγκρεατεκτομή: Ο χειρουργός αφαιρεί ολόκληρο το πάγκρεας και τον σπλήνα. Είναι δυνατόν να ζήσει κάποιος χωρίς πάγκρεας, αλλά μπορεί να προκύψει διαβήτης επειδή ο οργανισμός δεν παράγει πλέον κύτταρα ινσουλίνης.
Παρηγορητικές χειρουργικές επεμβάσεις:
Είναι μια επιλογή όταν δεν είναι δυνατή η απομάκρυνση του καρκίνου στο πάγκρεας. Εάν υπάρχει απόφραξη στον κοινό χοληφόρο πόρο ή στο δωδεκαδάκτυλο, ο χειρουργός μπορεί να δημιουργήσει παράκαμψη έτσι ώστε η χολή να συνεχίσει να ρέει από το ήπαρ. Αυτό μπορεί να ελαχιστοποιήσει τον πόνο και τα πεπτικά προβλήματα.
Ένας άλλος τρόπος για την ανακούφιση της απόφραξης των χολικών αγωγών είναι η εισαγωγή ενός μικρού νάρθηκα στον αγωγό για να τον κρατήσει ανοιχτό. Αυτή είναι μια λιγότερο επεμβατική διαδικασία χρησιμοποιώντας ένα ενδοσκόπιο.
Χημειοθεραπεία
Η χημειοθεραπεία είναι μια μορφή φαρμάκου που παρεμβαίνει στη διαδικασία διαίρεσης των κυττάρων που προκαλεί την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Καθώς το φάρμακο κυκλοφορεί στο σώμα μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο που έχει εξαπλωθεί.
Η θεραπεία γίνεται σε κύκλους, έτσι ώστε το σώμα να έχει χρόνο να επουλωθεί μεταξύ των δόσεων. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν:
- απώλεια μαλλιών
- ναυτία και έμετο
- κούραση
Ακόμη, μπορεί να συνδυαστούν διαφορετικοί τύποι χημειοθεραπείας ή χημειοθεραπεία με άλλες επιλογές θεραπείας. Το φάρμακο χημειοθεραπείας που χρησιμοποιούν συνήθως οι γιατροί είναι η γεμσιταβίνη (Gemzar). Το άτομο το λαμβάνει συνήθως ενδοφλεβίως σε εβδομαδιαία βάση.
Η βοηθητική θεραπεία είναι η χημειοθεραπεία που έρχεται μετά από χειρουργική επέμβαση για να καταστραφούν τυχόν εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα.
Η παρηγορητική χημειοθεραπεία στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής ενός ατόμου στα μεταγενέστερα στάδια του καρκίνου.
Τα βιολογικά είναι νεότερα φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένα μέρη καρκινικών κυττάρων. Καθώς δεν επηρεάζουν ολόκληρο το σώμα, συχνά έχουν λιγότερες παρενέργειες.
Ακτινοθεραπεία
Η ακτινοθεραπεία καταστρέφει τον καρκίνο εστιάζοντας ακτίνες υψηλής ενέργειας στα καρκινικά κύτταρα. Ως αυτόνομη θεραπεία, μπορεί να συρρικνώσει έναν όγκο ή να καταστρέψει καρκινικά κύτταρα. Οι γιατροί μπορούν επίσης να τη συνδυάσουν με άλλες θεραπείες για τον καρκίνο, όπως χημειοθεραπεία και χειρουργική επέμβαση. Ένα άτομο συνήθως κάνει κανονικά ακτινοθεραπεία για καρκίνο του παγκρέατος 5 ημέρες την εβδομάδα για 5 έως 6 εβδομάδες. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο ή τα πεπτικά προβλήματα όταν υπάρχει απόφραξη στον κοινό χοληφόρο πόρο ή στο δωδεκαδάκτυλο.
Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν:
- ήπιες αλλαγές στο δέρμα που μοιάζουν με ηλιακό έγκαυμα
- ναυτία, έμετο και διάρροια
- κούραση
- απώλεια όρεξης
- απώλεια βάρους
Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες υποχωρούν λίγες εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.
Θεραπεία με βακτήρια
Το 2013, επιστήμονες από το Albert Einstein College of Medicine του Πανεπιστημίου Yeshiva πραγματοποίησαν ένα πείραμα κατά το οποίο χρησιμοποίησαν βακτήρια για να μεταφέρουν ραδιοϊσότοπα (που χρησιμοποιούνται συνήθως στη θεραπεία του καρκίνου) απευθείας σε καρκινικά κύτταρα του παγκρέατος.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η συχνότητα εμφάνισης δευτερογενών όγκων μειώθηκε δραματικά, όπως και οι πιθανότητες να εξαπλωθεί ο καρκίνος, σε σύγκριση με άλλες θεραπείες.
Πρόληψη
Η υγιεινή διατροφή, η άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη του καρκίνου του παγκρέατος και πολλών άλλων ασθενειών. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος για την πρόληψη του καρκίνου του παγκρέατος, σύμφωνα με την American Cancer Society.
Ωστόσο, μπορεί κανείς να μειώσει τον κίνδυνο αν:
- Δεν καπνίζει
- Διατηρεί ένα υγιές βάρος
- Ασκείται
- Τρώει πολλά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως
- Καταναλώνει λιγότερο κόκκινο κρέας
Μπορούν να βοηθήσουν τα συμπληρώματα βιταμινών;
Οι επιστήμονες εξέτασαν τον αντίκτυπο ορισμένων βιταμινών στον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος. Μελέτες έχουν συνδέσει τη βιταμίνη D με χαμηλότερο κίνδυνο διαφόρων τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του παγκρέατος. Ωστόσο πρέπει ακόμη να πραγματοποιήσουν μεγάλες ερευνητικές μελέτες για να επιβεβαιωθεί αυτό. Τέλος, η κατανάλωση βιταμινών Β όπως B12, B6 και φυλλικού οξέος σε τρόφιμα – αλλά όχι σε μορφή χαπιού ή δισκίου – μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος.