Το gaslighting χρησιμοποιεί τέτοιου είδους τεχνικές και μέσα, που είναι εύκολο για έναν εξωτερικό παρατηρητή να το εντοπίσει, αλλά καθόλου εύκολο για ένα θύμα. Αρχικά, είναι σημαντικό να ορίσουμε τι είναι το gaslighting.
Με απλά λόγια, είναι η αγνόηση, άρνηση ή υποβιβασμός της πραγματικότητας του άλλου ατόμου, μέσω αγνόησης (παράβλεψης) και υποτίμησης των σκέψεων, συναισθημάτων, ανησυχιών και του ποιος είναι γενικά σαν άνθρωπος.
Κάποια παραδείγματα gaslighting είναι: Αν μια σύζυγος πει στο σύζυγό της ότι συνεχώς την ταπεινώνει και την προσβάλλει, αλλά εκείνος αρνηθεί ότι το κάνει ή ότι το κάνει για δικό της καλό και ότι τη βοηθά να βελτιωθεί με κάποιο τρόπο, αυτό είναι μια μορφή gaslighting.
Αν ένας μαθητής νιώθει ότι ο δάσκαλος τον ενοχλεί συνεχώς κατά τη διάρκεια του μαθήματος και του το αναφέρει, αλλά ο δάσκαλος το αρνηθεί και ισχυριστεί ότι συμπεριφέρεται σε όλους το ίδιο, αυτό συνιστά ένα είδος gaslighting. Αν επίσης, ένας φίλος περιγελά δημόσια μία φίλη του και εκείνη του το αναφέρει, αλλά ο ίδιος το αρνηθεί ή το δεχτεί προσθέτοντας ότι είναι κάτι αβλαβές και απλώς «κάνει πλάκα», τότε κι αυτό είναι gaslighting.
Με λίγα λόγια, αποτελεί μια πολύ δυσάρεστη μορφή χειραγώγησης που συχνά πείθει το θύμα ότι η πραγματικότητα που εκείνο αντιλαμβάνεται δεν είναι «πραγματική» τελικά.
Το gaslighting στις σχέσεις
Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο και σε εσάς, πρέπει να «βγείτε» όσο είναι δυνατό από τον εαυτό σας για μια στιγμή και να αναλύσετε τι είναι αυτό που συμβαίνει. Ο ισχυρός συναισθηματικός δεσμός που μοιραζόμαστε μεταξύ μας μπορεί να μας ξεγελάσει με πολύ περίεργους τρόπους.
Όταν ένας άνθρωπος ακυρώνει τα συναισθήματά μας, μας κάνει να νιώθουμε σα να είμαστε τρελοί και αγνοεί – υποτιμά την άποψή μας σα να μη μετρά καθόλου – είναι αυτό αγάπη; Μπορείτε να αναγνωρίσετε το φαινόμενο στα παρακάτω βήματα:
1. Νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καλά και μιλάτε γι’ αυτό στο/στη σύντροφό σας. Εκείνος σας λέει ότι φαντάζεστε πράγματα.
2. Αν εσείς επιμένετε ότι δεν τα φαντάζεστε, ο σύντροφός σας στη συνέχεια αρχίζει να υποδεικνύει όλα τα αρνητικά στοιχεία που πιστεύει ότι θα τον βοηθήσουν να κερδίσει τον καυγά. «Ξέρεις ότι έχεις προβλήματα με την ψυχική σου υγεία – φαίνεται τώρα ότι έχεις και παραισθήσεις». Ή «Θυμάσαι τότε που πίστευες ότι εκείνο και το άλλο ήταν αληθινά και τελικά είχες άδικο; Το ίδιο συμβαίνει και τώρα» ή «Και οι δύο γνωρίζουμε ότι δεν είσαι η έξυπνη σε αυτή τη σχέση. Μην ξεχνάς ποιος παίρνει τις αποφάσεις σε αυτό το σπίτι».
3. Eπίσης, ο σύντροφός σας μπορεί να ακυρώνει την πραγματικότητά σας μέσω ενοχών. «Κοίτα όλα όσα κάνω για εσένα και εσύ με κατηγορείς γι’ αυτό!» ή «Θυμάσαι όταν μου είπες αυτό και εκείνο; Θυμάσαι πόσο πολύ με πλήγωσες;»
4. Και φυσικά μετά από λίγο, αρχίζετε τελικά να αμφιβάλλετε για τη δική σας πραγματικότητα. Ο σύντροφός σας υπενθυμίζει αποτελεσματικά ότι είστε «απαίσιος άνθρωπος» που κάνει «συνεχώς λάθη» και έτσι συμβαίνει και σε αυτή την περίπτωση.
5. Οπότε ακόμα κι αν γνωρίζετε μέσα σας βαθιά ότι έχετε δίκιο και ότι τα συναισθήματα και οι σκέψεις σας αξίζουν, αρχίζετε να πιστεύετε όλα όσα εκείνος σας λέει.
5 τρόποι να σταματήσουμε το gaslighting στις σχέσεις
Καταγράφουμε τα συναισθήματά μας και τα στοιχεία των ανησυχιών μας
Όταν καταγράφετε τα συναισθήματά σας, τα επικυρώνετε και γραπτά ώστε όταν ανοίξετε το ζήτημα, θα μπορείτε με ηρεμία και λογική να τονίσετε γιατί έχετε ανησυχίες. Όσο πιο συναισθηματικοί είστε όταν αντιμετωπίζετε ένα πρόβλημα, τόσο ευκολότερο είναι για τους άλλους να σας χειριστούν συναισθηματικά.
Eπικυρώνουμε την πραγματικότητά μας μέσω συζητήσεων με άλλους
Μιλήστε σε φίλους και οικογένεια, εξηγώντας τους τις ανησυχίες σας. Το πιθανότερο είναι ότι εκείνοι θα μπορούν να εντοπίσουν ότι υπάρχει gaslighting στη σχέση σας. Μιλήστε επίσης σε έναν σύμβουλο ή ψυχολόγο. Θα νιώσετε ότι είναι ευκολότερο να τους ακούσετε επειδή ακριβώς δεν σας γνωρίζουν και θα μπορέσετε να δείτε την κατάσταση από την πλευρά ενός εξωτερικού παρατηρητή.
Αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας
Ξεφύγετε για λίγο από τον κοινό χώρο και χρόνο σας, πάρτε λίγο χρόνο αποκλειστικά για εσάς. Η φύση για παράδειγμα μπορεί να είναι θεραπευτική και επίσης σας επιτρέπει να βλέπετε τα πράγματα από μια νέα οπτική. Θα επανασυνδεθείτε με τον εαυτό σας σε ένα βαθύτερο και πνευματικό επίπεδο, και μια αίσθηση αναζωογόνησης, θα μπορείτε να δείτε ξεκάθαρα την κατάσταση.
Πιστεύουμε σε εμάς
Αυτή είναι πιθανότατα η σημαντικότερη μέθοδος αντιμετώπισης και πρόληψης. Να θυμάστε, το gaslighting στόχο έχει να παίξει με τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας, να σας χειριστεί έτσι ώστε να μπορείτε πια να σας εμπιστεύεστε και έτσι να «ακουμπάτε» αναγκαστικά στο άλλο άτομο, στο θύτη σας. Πρόκειται για τακτική χειραγώγησης και ελέγχου.
Το gaslighting μπορεί να συμβεί στον καθένα, ακόμα και στους πιο δυνατούς. Έτσι, είναι ζωτικής σημασία να θυμάστε ότι ασχέτως του πόσο αγαπάτε κάποιον ή τον έχετε συνηθίσει στη ζωή σας, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αγαπάτε λιγότερο τον εαυτό σας ή να αφήνετε τους άλλους να τον ταπεινώνουν και να τον υποβαθμίζουν.
Χρησιμοποιούμε θετικές διαβεβαιώσεις
Οι θετικές διαβεβαιώσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να χτίσετε την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή σας. Ένα καλό παράδειγμα είναι: «Είμαι σίγουρος γι’ αυτό που νιώθω και η άποψή μου έχει αξία» ή «Ό,τι λέω είναι αλήθεια και κανείς δεν μπορεί να με πείσει για το αντίθετο».