Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή/και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) είναι ένα σύνδρομο που αναφέρεται σε άτομα, που αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες με την προσήλωση της προσοχής τους σε μία δραστηριότητα ενώ ενδέχεται, παράλληλα, να εμφανίζουν σωματική υπερδραστηριότητα.
Είναι τρεις φορές πιο συχνή στα αγόρια απ’ ότι τα κορίτσια, προσβάλλοντας 1 στα 100 παιδιά κάτω των 11 ετών.
Οι ακριβείς αιτίες που προκαλούν το σύνδρομο είναι άγνωστες, όμως οι γενετικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν μεγάλο ρόλο.
Τα άτομα με ΔΕΠ-Υ χαρακτηρίζονται από απροσεξία, αδεξιότητα, δυσκολίες στην αφοσίωση στις σχολικές υποχρεώσεις ή τη συμμόρφωση σε υποδείξεις. Η διαταραχή μεταφράζεται ως ανικανότητα ρύθμισης της συμπεριφοράς. Συχνά, σχετίζεται με αρνητικές επιδόσεις στο σχολείο, καθυστέρηση (ελλείμματα) στη μάθηση και στην επικοινωνία.
Δείτε στο παρακάτω video τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ανθρώπων με ΔΕΠ-Υ:
Η ΔΕΠΥ δεν περιορίζεται μόνο στα παιδιά-ποσοστό 30% έως 70% των παιδιών με ΔΕΠΥ συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα όταν μεγαλώνουν. Επιπλέον, άνθρωποι που δεν είχαν διαγνωστεί ποτέ ως παιδιά ενδεχομένως μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα στην ενήλικο ζωή –κάτι που προκαλεί πρόβλημα στον πάσχοντα στη δουλειά και στις σχέσεις. Πολλοί ενήλικες δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν ΔΕΠΥ και προβληματίζονται σχετικά με το γιατί είναι δύσκολο να φτάσουν τους στόχους τους.
Η ΔΕΠΥ στους ενήλικες ακολουθεί ελαφρώς διαφορετικό μοτίβο από αυτό στα παιδιά. Ενήλικες μπορεί ενδεχομένως να καθυστερούν στη δουλειά ή σε σημαντικά γεγονότα. Μπορεί να συνειδητοποιήσουν ότι η αργοπορία τους βλάπτει τους στόχους τους αλλά δεν μπορούν να είναι συνεπείς στα ραντεβού.
Επικίνδυνη οδήγηση
Ένα από τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ είναι η δυσκολία να είναι συγκεντρωμένο το μυαλό σε μια δουλειά. Αυτό αποτελεί πρόβλημα για εφήβους και ενηλίκους όταν οδηγούν. Έρευνες δείχνουν ότι άνθρωποι με ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να τρέχουν, να έχουν ατυχήματα και να χάνουν την άδεια οδήγησης.
Έλλειψη συγκέντρωσης
Ενήλικες με ΔΕΠΥ μπορεί να έχουν πρόβλημα να βάζουν προτεραιότητες, να αρχίζουν και να τελειώνουν τις δουλειές. Τείνουν να έχουν έλλειψη οργάνωσης, να αφαιρούνται εύκολα και να είναι υπερδραστήριοι . Ορισμένοι έχουν πρόβλημα συγκέντρωσης όταν διαβάζουν. Η ανικανότητα να μένουν εστιασμένοι και να παραμένουν σε δουλειές μπορεί να εκτροχιάσει καριέρες, φιλοδοξίες και σχέσεις.
Εξάρσεις
Ενήλικες με ΔΕΠΥ μπορεί να έχουν πρόβλημα αυτοελέγχου, Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε
Δυσκολία ελέγχου του θυμού
Παρορμητικές συμπεριφορές
Αγενείς ή προσβλητικές σκέψεις
Υπερεστίαση
Ορισμένοι μπορούν να εστιάζουν έντονα σε πράγματα που τους αρέσουν ή που βρίσκουν ενδιαφέροντα. Ωστόσο πασχίζουν να δώσουν προσοχή σε δουλειές που τους προκαλούν πλήξη. Το πρόβλημα είναι ότι πολλές αναγκαίες δουλειές για την επιτυχία στην καθημερινή ζωή είναι βαρετές, από τη λίστα με τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ έως τη συμπλήρωση εγγράφων στη δουλειά. Άνθρωποι με την πάθηση τείνουν να αναβάλλουν βαρετές εργασίες προς χάριν πιο ευχάριστων δραστηριοτήτων.
Αίτια
Σε ανθρώπους με την πάθηση νευροδιαβιβαστές είναι λιγότερο ενεργοί σε περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την προσοχή. Ερευνητές δεν ξέρουν ακριβώς τι προκαλεί αυτή τη χημική ανισορροπία, αλλά πιστεύουν ότι μπορεί να εμπλέκονται γονίδια, επειδή η ΔΕΠΥ συχνά υπάρχει σε οικογένειες. Έρευνες έχουν επίσης συνδέσει τη ΔΕΠΥ με προγεννητική έκθεση σε τσιγάρο και αλκοόλ.
Multitasking ή κάτι άλλο;
Αν συχνά δεν σταματάτε να κινείστε και έχετε πρόβλημα συγκέντρωσης μην καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι έχετε ΔΕΠΥ. Αυτά τα συμπτώματα είναι επίσης κοινά σε άλλες παθήσεις. Η φτωχή συγκέντρωση είναι κλασικό σημάδι κατάθλιψης. Η συνεχής κίνηση ή το άγχος θα μπορούσαν να δείχνουν υπερδραστήριο θυρεοειδή ή αγχώδη διαταραχή. Ο ειδικός θα ερευνήσει αν αυτές οι παθήσεις θα μπορούσαν να προκαλούν τα συμπτώματά σας αντί για-ή επιπλέον της ΔΕΠΥ.
Multitasking ή ΔΕΠΥ
Μπορεί να φαίνεται ότι καθένας έχει ΔΕΠΥ αυτές τις ημέρες, καθώς απαντάμε σε μηνύματα, ηλεκτρονική αλληλογραφία και έχουμε γρήγορους ρυθμούς στον επαγγελματικό χώρο. Ενώ όλα αυτά μπορούν να απασχολούν πολύ κόσμο, οι περισσότεροι καταφέρνουν να εστιάζουν σε σημαντικές ευθύνες. Σε ανθρώπους με ΔΕΠΥ οι αποσπάσεις παρεμβάλλονται με την ολοκλήρωση σημαντικών εργασιών στο σπίτι και στη δουλειά.
Διάγνωση
Πολλοί δεν μαθαίνουν ότι έχουν ΔΕΠΥ παρά όταν λαμβάνουν βοήθεια για άλλο πρόβλημα, όπως άγχος ή κατάθλιψη. Η συζήτηση των φτωχών συνηθειών, των προβλημάτων στη δουλειά ή στο γάμο συχνά αποκαλύπτει ότι υπεύθυνη είναι η ΔΕΠΥ. Για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση, η διαταραχή θα πρέπει να είναι παρούσα στην παιδική ηλικία, ακόμα και αν δεν διαγνώστηκε ποτέ. Η συνομιλία με συγγενείς ή ο έλεγχο στο σχολείο μπορούν να αναφέρουν προβλήματα στην παιδική ηλικία, όπως υπερδραστηριότητα και φτωχή συγκέντρωση.
Εξέταση
Κατά τη διάρκεια εξέτασης ορισμένοι ειδικοί χρησιμοποιούν νευροψυχολογικά τεστ. Σε αυτά μπορούν να περιλαμβάνονται τεστ που μετρούν την προσοχή και τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων. Νευροψυχολογικά τεστ δεν χρειάζονται για τη διάγνωση αλλά μπορούν να ρίξουν φως στο πώς επηρεάζει η ΔΕΠΥ την καθημερινή ζωή ενός ανθρώπου. Μπορεί επίσης να αποκαλύψουν συνυπάρχουσες παθήσεις όπως μαθησιακές δυσκολίες.
Επιπλοκές
Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της πάθησης μπορεί να φέρνει σύγχυση. Ταυτόχρονα, πολλοί ενήλικες πασχίζουν με κατάθλιψη και άγχος ή ιδεοψυχαναγκασιτκή διαταραχή. Είναι επίσης πιο πιθανό να καπνίζουν ή να κάνουν χρήση ουσιών. Άνθρωποι με τη νόσο μπορούν να περιορίσουν τα προβλήματα αναζητώντας κατάλληλη αγωγή.
Εργασία
Το να διατηρήσουν μια δουλειά μπορεί να είναι δύσκολο. Συχνά έχουν πρόβλημα να διασπάσουν εργασίες και να ακολουθήσουν οδηγίες, να μείνουν οργανωμένοι και να τηρούν προθεσμίες. Έχουν τάση να αργούν και να κάνουν λάθη απροσεξίας. Σε έρευνα στις ΗΠΑ, μόνο οι μισοί από τους ενηλίκους με την πάθηση είχαν πλήρους απασχόλησης εργασία σε σύγκριση με 72% ενηλίκων χωρίς τη διαταραχή. Τείνουν επίσης να κερδίζουν λιγότερα χρήματα σε σχέση με τους άλλους.
Γάμος
Η διαταραχή μπορεί να σαμποτάρει το γάμο και άλλες σχέσεις. Καθιστά δύσκολο να θυμάται κάποιος κοινωνικές δεσμεύσεις, γενέθλια, να τελειώνει τις οικιακές εργασίες και να πληρώνει λογαριασμούς στην ώρα τους. Ενήλικες με τη διαταραχή μπορεί ενδεχομένως να χάνουν εύκολα την ψυχραιμία τους ή να έχουν απρόσεκτη συμπεριφορά. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερα ποσοστά διαζυγίων.
Διατροφή
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι τροφές που παρέχουν ποιοτικά καύσιμα θα μπορούσαν να μειώνουν τα συμπτώματα. Τροφές με πολλές πρωτεΐνες, όπως ξηροί καρποί, κρέας, όσπρια και αυγά μπορεί ενδεχομένως να βελτιώνουν τη συγκέντρωση. Η αντικατάσταση απλών υδατανθράκων με σύνθετους μπορεί να βοηθήσει στην προφύλαξη από αλλαγές διάθεσης και να σταθεροποιήσει τα επίπεδα ενέργειας.
Ζάχαρη και ΔΕΠΥ
Η ιδέα ότι η ζάχαρη κάνει τους ανθρώπους υπερδραστήριους είναι δημοφιλής αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα γλυκά προκαλούν ΔΕΠΥ ή επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Έρευνες σε παιδιά δείχνουν ότι η αλλαγή σε υποκατάστατο όπως η ασπαρτάμη δεν μειώνει τα συμπτώματα.
Πορεία
Ενήλικες με ΔΕΠΥ δεν ξεφεύγουν από τη νόσο άλλα πολλοί μαθαίνουν να την ελέγχουν με επιτυχία. Μακροχρόνια αγωγή μπορεί να μειώσει τα προβλήματα στο σπίτι και στη δουλειά φέρνοντας τους ασθενείς πιο κοντά στις οικογένειές τους και στους επαγγελματικούς τους στόχους.
Πολλοί άνθρωποι με ΔΕΠΥ βελτιώνονται μετά την έναρξη αγωγής αλλά μπορεί να συνεχίσουν να έχουν φτωχές συνήθειες και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η συμβουλευτική για τη διαταραχή εστιάζει στο να μένει κάποιος οργανωμένος, να έχει βοηθητικές ρουτίνες, να διορθώνει τις σχέσεις και να βελτιώνει τις κοινωνικές ικανότητες.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η γνωσιακή- συμπεριφορική θεραπεία είναι ιδιαίτερα βοηθητική στη ρύθμιση προβλημάτων της καθημερινής ζωής που συνδέονται με τη διαταραχή.