Όταν συζητάμε για καθολική πρόσβαση σε ένα χώρο, αυτό σημαίνει πως οφείλει να είναι προσβάσιμος για άτομα με ή χωρίς αναπηρίες. Να μην αποκλείεται κανένας πολίτης. Να μπορεί να χρησιμοποιείται ο χώρος με ασφάλεια από όλους. Αυτό νομίζουν οι περισσότεροι ότι ισχύει και για τις σκάλες-ράμπες. Δεν θα σας κρύψω πως το ίδιο πίστευα και εγώ στην αρχή. Αν όμως ψάξουμε τις κατασκευές καλύτερα, θα ανακαλύψουμε πως είναι μια παγίδα προς όλους!
Οι σκάλες ανέκαθεν ήταν το σύμβολο της ανόδου, της ευκολίας, του κατορθώματος, της αξίωσης. Μικρές ή μεγάλες, απλές ή πολύπλοκες, κατασκευασμένες από διάφορα υλικά. Η μεγαλύτερη σκάλα του κόσμου είναι αυτή που διατρέχει το βουνό Νίσεν (Niesen) στις Ελβετικές Άλπεις. Αποτελείται από 11.674 σκαλιά και είναι διαθέσιμη στο κοινό μόνο μια φορά το χρόνο. Κατά τη διάρκεια του αγώνα Niesenlauf όπου οι αθλητές πρέπει να ανέβουν σε ύψος 5.475 ποδιών! Ευτυχώς λειτουργεί παράλληλα και τραίνο που σε ανεβάζει σε λιγότερο από μισή ώρα.
Ζούμε σε μια εποχή που ο άνθρωπος κάνει φιλότιμες προσπάθειες να ανοίξει η πρόσβαση προς όλους. Να σταματήσει ο αποκλεισμός των Αμεα. Κάπως έτσι είδαμε να κατασκευάζονται οι πρώτες σκάλες-ράμπες. Εντυπωσιακές εικόνες και σχέδια. Πίσω όμως από το όμορφο θέαμα, ανακάλυψα ότι δεν είναι και τόσο προσβάσιμες όσο διαφημίζονται.
Σε αυτό με βοήθησε ο Nicolas Steenhout, ειδικός ερευνητής και εκπαιδευτής στην πρόσβαση και την αναπηρία. Σε άρθρο του αναλύει τα προβλήματα που έχουν οι συγκεκριμένες σκάλες και πόσο επικίνδυνες μπορούν να γίνουν. Ως παράδειγμα χρησιμοποίησε τη σκάλα στην πλατεία Ρόμπσον, στο Βανκούβερ του Καναδά (η σκάλα στο εξώφυλλο του άρθρου).
Πραγματικότητα ή μύθος; Προσβάσιμες ή επικίνδυνες;
Αν όντως μια ανάλογη σκάλα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα και κινδύνους από όσα επιλύει, οι σχεδιαστές οφείλουν να το ξανασκεφτούν. Είμαι σίγουρος πως στην εποχή μας, υπάρχουν λύσεις και είναι εφικτές. Ίσως ο Nicolas Steenhout προσεγγίζει στο άρθρο του μόνο τις αρνητικές πλευρές. Όμως αυτές είναι που πρέπει να αναδειχθούν, ώστε να βρεθούν πραγματικές λύσεις.
Ο ερευνητής συγκέντρωσε τα επικίνδυνα σημεία και τα αναλύει με τον πιο απλό τρόπο. Δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Πιθανόν να μην υπάρχουν κιόλας. Ένας έμπειρος χειριστής αναπηρικού αμαξιδίου και ειδικός στα θέματα πρόσβασης, γνωρίζει καλύτερα. Και ας δηλώνει εξ αρχής ότι την συγκεκριμένη πλατεία και σκάλα δεν την έχει επισκεφτεί ποτέ.
Χρώματα στις σκάλες
Είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις πότε ένα σκαλί τελειώνει και πότε ξεκινά το επόμενο. Αν δεν έχεις τέλεια όραση, γρήγορα μπορεί να γίνει επικίνδυνο. Δεν υπάρχουν διαχωριστικές λωρίδες να σηματοδοτούν την άκρη ενός σκαλιού. Το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο σε μια ηλιόλουστη μέρα, όπου οι σκιές μπορούν να «κοροϊδέψουν» τα μάτια του περιπατητή.
Η βροχή είναι άλλο ένα πρόβλημα, όταν δεν μπορείς να ξεχωρίσεις όλα τα σκαλιά. Αν εστιάσετε στη φωτογραφία θα παρατηρήσετε ότι είναι δύσκολο να δείτε όλα τα σκαλιά. Πόσο ασφαλής θα νιώθατε να τα ανεβείτε;
Χειρολαβές
Υπάρχουν πολύ λίγες χειρολαβές. Είναι καλό που υπάρχουν κάποιες όμως αν ήταν περισσότερες θα ήταν ακόμα καλύτερα. Αν μπορείς να τις ανεβοκατέβεις τις σκάλες όμως χρειαστείς μια χειρολαβή, θα πρέπει να κινηθείς στη μια ή στην άλλη άκρη της σκάλας. Σε μια απόσταση που δεν είναι ασήμαντη ή μικρή.
Επίσης οι χειρολαβές ξεκινούν και σταματούν απότομα. Αν έχεις μηδενική όραση και βασίζεσαι σε αυτές, ώστε να σου «δείξουν» που είναι το πρώτο ή το τελευταίο σκαλί, μπορείς άνετα να χτυπήσεις.
Δεν υπάρχουν χειρολαβές κατά μήκος της ράμπας. Κάποιος που κινείται μόνο στην ράμπα και δεν μπορεί να ανεβεί τις σκάλες, δεν μπορεί να βασιστεί στις χειρολαβές για ισορροπία. Το ίδιο ισχύει και για τους χρήστες αναπηρικού αμαξιδίου. Συχνά χρησιμοποιούν τις χειρολαβές για να τραβήξουν τους εαυτούς τους προς τα πάνω. Προφανώς το να τοποθετηθούν χειρολαβές κατά μήκος θα μπλόκαρε το πέρασμα σε όσους θέλουν να χρησιμοποιήσουν τις σκάλες. Παρόλα αυτά είναι ένα θέμα πρόσβασης και ασφάλειας.
Επίπεδη επιφάνεια
Αν κυριολεκτικά ανεβαίνεις τα σκαλιά, κάθε φορά που διασταυρώνονται τα βήματα σου με τη ράμπα, θα παρατηρήσεις ότι δεν υπάρχει καμία επίπεδη επιφάνεια παρά μόνο στο τέλος. Αυτό σημαίνει πως όταν φτάνεις στο τελευταίο σκαλί, πατάς κάτω και το πόδι σου βρίσκεται σε γωνιακή επιφάνεια. Σε περιμένει ένα διάστρεμμα στον αστράγαλο αν όχι κάτι χειρότερο.
Άνισο ύψος των σκαλιών
Τα σκαλιά έχουν διαφορετικό ύψος στα σημεία που συναντούν τη ράμπα. Κάτι που την καθιστά πολύ δύσκολη για άτομα με προβλήματα όρασης ή αν απλά η προσοχή σου αποσπαστεί.
Απότομη κλίση ράμπας
Είναι δύσκολο να πω από τις φωτογραφίες το πόσο απότομη είναι. Χρησιμοποιώ αμαξίδιο σχεδόν 20 χρόνια όμως και έχω γίνει αρκετά κάλος στο να υπολογίζω υποθέτοντας σε ανάλογες υποθέσεις. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι η κλίση είναι 1 προς 12(ανεβαίνει πάνω 1 μέτρο για κάθε 12 μέτρα απόστασης). Το 1:12 είναι η ανώτερη κλίση που είναι γραμμένη σε διάφορες νομοθεσίες(οδηγίες) που αφορούν κατασκευές για την πρόσβαση ανά τον κόσμο. Μερικοί προτείνουν μια ακόμα πιο ήπια, 1:15.
Το σημαντικό θέμα είναι πως μια απότομη κλίση απαιτεί και ιδιαίτερη δύναμη για να την ανέβεις. Και έναν πολύ ικανοποιητικό έλεγχο για να την κατέβεις. Αυτό ισχύει για χρήστες χειροκίνητων αμαξιδίων, χρήστες μπαστουνιού ή βακτηρίες όπως και για γονείς που σπρώχνουν βρεφικό καροτσάκι.
*(Κάπου εδώ συμπληρώνει τους υπολογισμούς που του έστειλε κάποιος και υπολόγισε ότι είναι περίπου 1:8, μια πολύ απότομη κλίση αν ισχύει).
Μεγάλη ράμπα χωρίς διάλειμμα
Αναμειγνύοντας ακόμα περισσότερο τα προβλήματα με την κλίση της ράμπας, η απόσταση που πρέπει να διανύσει κάποιος μέχρι να βρεθεί σε ασφαλές σημείο είναι πολύ μεγάλη. Το να σταματήσει ένα αναπηρικό αμαξίδιο στα μισά της διαδρομής δεν είναι ασφαλές. Σε κεκλιμένη επιφάνεια κινδυνεύει να κυλήσει προς τα πίσω ή να αναποδογυρίσει προσπαθώντας να ξεκινήσει ξανά.
Διαχωρισμός ράμπας και σκάλας
Δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στην επιφάνεια της ράμπας και στην ένωση των σκαλιών με αυτή. Αυτό σημαίνει πως οι μπροστινοί τροχοί μπορούν άνετα να βγουν από τη ράμπα και να βρεθούν σε σκαλί. Με την τόσο απότομη κλίση είναι πολύ εύκολο το αμαξίδιο να αναστραφεί!
Συμπερασματικά, παρόλο που καταλαβαίνω ότι ο σχεδιασμός της συγκεκριμένης σκάλας-ράμπας έγινε τη δεκαετία του 80, πριν καθιερωθούν τα πρότυπα περί προσβασιμότητας, κατανοώ επίσης ότι πολλοί αρχιτέκτονες και σχεδιαστές συνεχίζουν να χρησιμοποιούν παρόμοιες ιδέες. Βλέποντας τις φωτογραφίες μπορώ μόνο να συμπεράνω πως κανένα από αυτά τα σχέδια δεν είναι ασφαλές. Ούτε για ανθρώπους με αναπηρίες ούτε για ανθρώπους χωρίς.
Η ιδέα είναι «καλοφτιαγμένη» και κατασκευασμένη ώστε να ελκύει οπτικά σε κάποιες περιπτώσεις. Όμως ας μην εξαπατηθούμε ότι είναι ένα καλό, ασφαλές σχέδιο. Είναι οτιδήποτε εκτός από αυτό!
Έρευνα, μετάφραση, επιμέλεια: Βογιατζής Ηλίας
Πηγή: https://incl.ca/