Σύνδρομο Raynaud:Τι είναι και πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Πρόκειται για μια αρκετά συχνή πάθηση που έχει ως βασικό σύμπτωμα να μουδιάζουν και να παγώνουν τα άκρα ως αντίδραση στη χαμηλή θερμοκρασία ή το στρες. Μπορεί τα συμπτώματα να εκδηλώνονται σε μεμονωμένα σημεία του σώματος, όπως τα δάχτυλα, ή γενικότερα στις παλάμες, τα πέλματα, τη μύτη και τα αυτιά.
Στα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο, οι μικροσκοπικές αρτηρίες που διοχετεύουν το αίμα έχουν εξαιρετικά μικρή διάμετρο κι έτσι εμποδίζεται η ομαλή κυκλοφορία του αίματος.
Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, η πάθηση επηρεάζει συχνότερα τις γυναίκες και είναι συχνότερη μεταξύ των πληθυσμών που κατοικούν σε βορειότερες περιοχές.
Τι είναι το φαινόμενο Raynaud;
Το φαινόμενο Raynaud (προφορά: «Ρεϊνό») είναι η κατάσταση όπου η κυκλοφορία αίματος στα άκρα, συνήθως στα δάκτυλα των χεριών ή και των ποδιών, αλλά μερικές φορές και στη μύτη ή τα πτερύγια των αυτιών, διακόπτεται ξαφνικά. Το φαινόμενο οφείλεται σε σπασμό των μικρών αρτηριών των δακτύλων. Στη διάρκεια του επεισοδίου εμφανίζονται αλλαγές του χρώματος του δέρματος (ωχρό ή μπλε), μούδιασμα και πόνος.
Ο τυπικός ασθενής παραπονείται για υπερευαισθησία στο κρύο.
Τα συμπτώματα μπορεί να προκληθούν από έκθεση στο κρύο, όπως κρατώντας κάτι κρύο ή όταν ο καιρός είναι κρύος. Αφορμή επίσης μπορεί να είναι συναισθηματικές αλλαγές, όπως stress ή ανησυχία, καθώς και κάποια φάρμακα, ορμόνες ή το κάπνισμα. Πιο συχνά προσβάλλονται νεαρές κοπέλες. Κάποιου βαθμού συμπτώματα φαινομένου Raynaud εμφανίζει το 10% του πληθυσμού.
Κατά την έκθεση στο κρύο, τα χέρια και τα δάκτυλα γίνονται ωχρά και μουδιάζουν. Μετά, τα δάκτυλα μπορεί να πάρουν μπλε χρώμα επειδή η κυκλοφορία επανέρχεται πολύ αργά. Τελικά, μπορεί να κοκκινίσουν καθώς ξαναζεσταίνονται τα χέρια και αποκαθίσταται η κυκλοφορία (χαλαρώνει το τοίχωμα των αρτηριδίων) και να πονέσουν.
Ποιοι τύποι του φαινομένου υπάρχουν;
Νόσος Raynaud ή Πρωτοπαθές Raynaud: Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για το φαινόμενο Raynaud, όταν δεν μπορεί να βρεθεί υποκείμενη αιτία. Ποικίλει από την πολύ ήπια μορφή, που είναι απλά μια μικροενόχληση, μέχρι τη σοβαρή μορφή, που απαιτεί θεραπευτική αντιμετώπιση.
Σύνδρομο Raynaud ή Δευτεροπαθές Raynaud: Σχετίζεται με άλλες παθήσεις ή εξωτερικές επιδράσεις. Καταστάσεις που σχετίζονται με φαινόμενο Raynaud είναι παθήσεις του συνεκτικού ιστού (όπως η συστηματική σκλήρωση), το σύνδρομο συμπίεσης θωρακικής εξόδου, επαγγελματικές παθήσεις (όπως το σύνδρομο κραδασμού χεριού βραχίονα), και η λήψη ορισμένων φαρμάκων.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση γίνεται με το ιστορικό ή με την εξέταση αν αυτή γίνει την ώρα του επεισοδίου. Κάποιες εξετάσεις αίματος μπορεί να βοηθήσουν, όπως και η εξέταση των μικρών αγγείων στη βάση του νυχιού (τριχοειδοσκόπηση).
Είναι κληρονομικό;
Δεν υπάρχουν αποδείξεις προς το παρόν ότι το φαινόμενο Raynaud ή η συστηματική σκλήρωση κληρονομούνται. Υπάρχει όμως μια γενετική προδιάθεση, έτσι ώστε οι πιθανότητες να το πάθει κάποιος είναι μεγαλύτερες αν πάσχει και συγγενής του.
Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Υπάρχουν μερικά πράγματα να κάνετε για να βοηθηθείτε. Αυτά περιλαμβάνουν τη διακοπή των αγγειοσυσπαστικών παραγόντων, όπως η νικοτίνη, την εκπαίδευση και τη διατήρηση ζεστών των μελών.
Κάπνισμα – Αν είστε καπνιστής, πρέπει να διακόψετε το κάπνισμα. Το κάπνισμα προκαλεί αγγειόσπασμο και μειώνει τη ροή αίματος προς τις άκρες των δακτύλων. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να ορίσετε την ημέρα που θα το σταματήσετε εντελώς παρά να προσπαθείτε να το μειώσετε βαθμιαία. Αν δυσκολεύεστε, ζητήστε βοήθεια από τον ιατρό σας.
Να ασκείστε σωματικά – Η ήπια άσκηση βοηθά την κυκλοφορία. Αποφεύγετε να κάθεστε για πολλή ώρα. Σηκωθείτε και περπατείστε μέσα στο δωμάτιο κουνώντας χέρια και πόδια για να διατηρείτε την κυκλοφορία σας σε καλή κατάσταση. Όταν ο καιρός είναι κρύος να ασκείστε σε κλειστό χώρο.
Τρώτε για να ζεσταθείτε – Προσπαθείτε να τρώτε πολλά μικρά γεύματα για να διατηρείτε ενέργεια. Οι καταλληλότερες τροφές είναι αυτές που περιέχουν πολλές πρωτεΐνες (γάλα, κρέας, ψάρι και φρέσκα λαχανικά). Προτιμάτε ζεστά γεύματα και ζεστά ροφήματα.
Ενδυμασία – Να αποφεύγετε την έκθεση στο κρύο και να καλύπτετε χέρια και πόδια όταν βγαίνετε στο κρύο (διατηρείτε τα ζεστά με γάντια και ζεστές κάλτσες & υποδήματα οποτεδήποτε εκτίθεστε στο κρύο). Ο αγγειόσπασμος μπορεί να αναστραφεί σε θερμό περιβάλλον, οπότε οι στενεμένες αρτηρίες χαλαρώνουν και επανέρχονται στο φυσιολογικό τους μέγεθος. Να αποφεύγετε τα πολύ σφικτά ρούχα που μειώνουν την κυκλοφορία του αίματος.
Υπάρχει θεραπεία;
Τα συμπτώματα στα επεισόδια του φαινομένου βελτιώνονται όταν ζεσταθούν τα άκρα. Ο ιατρός ίσως σας δώσει συνταγή για κάποιο αγγειοδιασταλτικό φάρμακο, όπως νιφεδιπίνη (Adalat) ή φελοδιπίνη (Plendil), που προκαλεί χαλάρωση αγγείων. Μερικές φορές ο ειδικός ιατρός μπορεί να εκτιμήσει ότι μια εγχείρηση, που λέγεται συμπαθεκτομή, μπορεί να είναι ευεργετική. Με αυτή την εγχείρηση κόβονται ή καταστρέφονται με άλλο τρόπο τα νεύρα που προκαλούν το σπασμό των αρτηριών. Η εγχείρηση είναι πιο αποτελεσματική στο Raynaud των ποδιών παρά των χεριών. Μερικοί ασθενείς ωφελούνται αν χρησιμοποιήσουν θερμαινόμενα γάντια και κάλτσες.
Αν ο πόνος γίνει συνεχής ή αν εμφανιστούν πληγές στο δέρμα, πρέπει οπωσδήποτε να εξετάσει τον ασθενή αγγειοχειρουργός. Τα μόνιμα συμπτώματα υποδηλώνουν απόφραξη (κλείσιμο) των αρτηριών, ένα πιο σοβαρό πρόβλημα από τον προσωρινό αγγειόσπασμο που βλέπουμε στη νόσο Raynaud.
Σχετιζόμενες καταστάσεις
Σύνδρομο Κραδασμού Χεριού Βραχίονα – Όσοι εργάζονται με εργαλεία που προκαλούν παρατεταμένο κραδασμό έχουν τάση να εμφανίζουν Raynaud ειδικά αν οι ταλαντώσεις είναι τραχιές και χαμηλής συχνότητας. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων σχετίζεται με τη διάρκεια της έκθεσης στους κραδασμούς. Η κατάσταση μπορεί να γίνει μόνιμη ακόμη και μετά την παύση της εργασίας. Αυτή είναι μια επαγγελματική πάθηση για την οποία μπορεί να ζητηθεί οικονομική αποζημίωση.
Χιονίστρες – Συνήθως παρουσιάζονται στα δάκτυλα χεριών ή ποδιών και τα αυτιά. Στην αρχή μπορεί να υπάρχει φαγούρα, κοκκινίλα, πρήξιμο και μεγάλη ευαισθησία στο άγγιγμα. Οι χιονίστρες συμβαίνουν ως αποτέλεσμα μειονεκτικής κυκλοφορίας κατά την έκθεση στο κρύο. Πρέπει να αποφεύγονται ρούχα που τρίβουν.
Ερυθρομελαλγία – Είναι μια χρόνια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μόνιμη θερμότητα, πόνο και κοκκινίλα κυρίως στο κατώτερο τμήμα των κνημών και τα πόδια. Πολλοί πάσχοντες από ερυθρομελαλγία εμφανίζουν συμπτώματα Raynaud.
Ρευματοειδής Αρθρίτιδα – Ο υμένας των αρθρικών επιφανειών παράγει λιπαντικό υγρό. Όταν προσβληθεί από ρευματοειδή αρθρίτιδα ο υμένας φλεγμαίνει και διογκώνεται. Έτσι παράγεται περισσότερο υγρό και η άρθρωση κοκκινίζει, πρήζεται και πονάει. Περίπου 10% των ασθενών αυτών εμφανίζουν σύνδρομο Raynaud.
Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος – Χαρακτηρίζεται από εξάνθημα στα μάγουλα και τη ράχη της μύτης, και χρόνια φλεγμονή συνεκτικού ιστού και αιμοφόρων αγγείων. Υπάρχει κόπωση, πόνος στις αρθρώσεις, πληγές στο στόμα, τριχόπτωση και σύνδρομο Raynaud (στο 30-40%).
Φάρμακα ή Χημικές Ουσίες – Μερικές χημικές ουσίες σε χώρους εργασίας (βινυλοχλωρίδιο) ή φάρμακα, όπως οι βήτα-αποκλειστές, ορισμένα χάπια για την ημικρανία ή αντισυλληπτικά μπορεί να επιδεινώσουν το Raynaud. Γι’ αυτό – αν υποφέρετε από συμπτώματα Raynaud – συμβουλευτείτε τον ιατρό σας πριν πάρετε τέτοια φάρμακα.
Ποια είναι η πρόγνωση;
Οι άνθρωποι που εμφανίζουν Raynaud στην εφηβεία συχνά έχουν μια καλοήθη μορφή της πάθησης, η οποία θα εξαφανιστεί με την πάροδο των ετών. Δυστυχώς αυτό δεν αληθεύει σ’ όλες τις περιπτώσεις και μερικές φορές το Raynaud επιμένει. Τότε, μπορεί μεν να μην έχουμε δυνατότητα ίασης, αλλά διαθέτουμε αρκετές αποτελεσματικές θεραπείες για ανακούφιση των συμπτωμάτων.