Νόσος Fabry: Τι είναι και τι μπορεί να προκαλέσει στα παιδιά
H νόσος Fabry, πρωτοπεριγράφηκε το 1898 συγχρόνως από δύο δερματολόγους, τον Johannes Fabry στη Γερμανία και τον William Anderson στην Αγγλία.
Πρόκειται για εξαιρετικά σπάνια νόσο, περιπτώσεις της οποίας έχουν περιγραφεί σε όλες τις εθνότητες, με συχνότητα εμφάνισης ένα περιστατικό σε κάθε 117.0003 γεννήσεις ή ένας στους 40.000 ή στους 60.000 άνδρες. Η νόσος του Fabry οφείλεται σε ανεπαρκή δραστικότητα του λυσοσωμικού ενζύμου α-γαλακτοζιδάση Α λόγω ανωμαλιών του υπεύθυνου γονιδίου GLA, το οποίο ελέγχει τη σύνθεσή του, που έχει ας αποτέλεσμα άθροιση γλυκοσφιγγολιπιδίων και κυρίως ενός κεραμιδοτριεξοζιδίου στα λυσοσώματα των ιστών. Κληρονομείται με υπολειπόμενο φυλοσύνδετο γονίδιο (Xq22).
Οι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου του Fabry παρουσιάζουν χρονική εξέλιξη, δεδομένου ότι τα γλυκοσφιγγολιπίδια συσσωρεύονται από την παιδική ηλικία και επηρεάζουν σε διαφορετικό βαθμό τα διάφορα όργανα, ανάλογα με το χρόνο.
Εκδηλώνεται συνήθως μετά τα 10 χρόνια ζωής με βλάβες του δέρματος, κυρίως στην περιομφαλική και περιγεννητική περιοχή, όπως διάχυτο αγγειοκεράτωμα (βλατιδώδεις αγγειακές βλάβες με ποικίλου βαθμού υπερκεράτωση) και τηλαγγειεκτάσεις, επεισόδια έντονου άλγους και παραισθησιών στα άκρα χέρια και πόδια, μειωμένη εφίδρωση, πυρετό και διαταραχές από τους οφθαλμούς (τηλαγγειεκτασική επιπεφυκίτιδα, θολερότητα κερατοειδούς, καταρράκτης). Αργότερα εμφανίζονται συμπτώματα από το κυκλοφορικό (καρδιακή αρρυθμία, στηθάγχη, έμφραγμα, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια), το ουροποιητικό (λευκωματουρία, υπέρταση, νεφρική ανεπάρκεια) και το ΚΝΣ (εγκεφαλικό αγγειακό επεισόδιο). Τα ετεροζυγωτικά θήλεα συνήθως είναι ασυμπτωματικά, σπάνια όμως μπορεί να παρουσιάσουν μεμονωμένες εκδηλώσεις, π.χ. θολερότητα του κερατοειδούς, αγγειοκεράτωμα του δέρματος και ακόμη σπανιότερα βαριά κλινική εικόνα.
Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί πλέον τον πρωταρχικό στόχο στη διαχείριση της νόσου του Fabry, καθώς η δυνατότητα αποτελεσματικής θεραπείας μπορεί να προλάβει την εξέλιξη αλλά και να μεταβάλλει την πορεία της νόσου. Παρά την πρώιμη εμφάνιση αρκετών χαρακτηριστικών συμπτωμάτων, η μέση ηλικία διάγνωσης της νόσου του Fabry είναι το 29ο έτος της ηλικίας. Η κλινική διάγνωση βασίζεται κυρίως στην κατάδειξη των χαρακτηριστικών δερματικών αλλοιώσεων και τη διαπίστωση των δυστροφιών του κερατοειδούς χιτώνα των οφθαλμών με τη χρήση της σχισμοειδούς λυχνίας. Υποϊδρωσία, υποτροπιάζοντα επεισόδια πυρετού και ακροπαραισθησιών, άτυπα κοιλιακά άλγη και συχνά επεισόδια διαρροιών είναι τα συνηθέστερα συνυπάρχοντα συμπτώματα. Χαρακτηριστικά ιστολογικά ευρήματα, όπως η συσσώρευση γλυκοσφιγγολιπιδίων στα επιθηλιακά νεφρικά κύτταρα και στα ενδοθηλιακά και τα λεία μυϊκά κύτταρα του τοιχώματος των αγγείων, ενισχύουν τη διάγνωση της νόσου.
Η διάγνωση επιβεβαιώνεται βιοχημικά με την εκτίμηση της δραστικότητας του ενζύμου α-γαλακτοζιδάσης Α στο πλάσμα, στον ορό ή στα λευκά αιμοσφαίρια. Τέλος, η ανάδειξη της ειδικής μετάλλαξης του γονιδίου GLA παρέχει τη δυνατότητα μελέτης της συσχέτισης μεταξύ γονότυπου και φαινότυπου, αλλά και την αναγνώριση ετεροζυγωτών φορέων καθώς και των άτυπων παραλλαγών με ιδιαίτερη κλινική έκφραση. Οι ετεροζυγώτες μπορούν να αναγνωριστούν προγεννητικά, προσδιορίζοντας τη δραστικότητα της α-γαλακτοζιδάσης στις χορειακές λάχνες (9η–10η εβδομάδα κύησης) ή σε καλλιέργεια αμνιακών κυττάρων (15η εβδομάδα κύησης), ενώ συγχρόνως είναι δυνατός ο καθορισμός και του τύπου της μετάλλαξης
Η θεραπεία είναι κυρίως συμπτωματική. Σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια γίνεται μεταμόσχευση νεφρού. Σε μερικούς ασθενείς έχει επιχειρηθεί μεταμόσχευση μυελού των οστών ή εμβρυϊκού ήπατος με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Σήμερα, μέσω της ανάπτυξης της τεχνολογίας του ανασυνδυασμένου DNA, παρέχεται η δυνατότητα ενζυμικής θεραπείας υποκατάστασης. Η ενζυμική θεραπεία υποκατάστασης προστατεύει τον ασθενή από περαιτέρω συσσώρευση, ενώ συγχρόνως παρέχει τη δυνατότητα κάθαρσης του ήδη συσσωρευμένου υποστρώματος. Η χορήγηση του ενζύμου σε ασθενείς με ΤΣΧΝΑ ή μεταμόσχευση νεφρού, καθώς επίσης σε γυναίκες φορείς αλλά και σε παιδιά πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων, αποτελεί πεδίο έρευνας. Οι ασθενείς συνήθως καταλήγουν στην 2η-5η δεκαετία της ζωής από νεφρική ή καρδιακή ανεπάρκεια και εγκεφαλικά αγγειακά επεισόδια.
Δρ.Μαριαλένα Κυριακάκου / www.kyriakakou.gr
Πηγή: 1. Ανδρίκος A, Τσίντα Α, Κόκκολου Ε, Σφαιρόπουλος Γ, Σιότσιου Φ, Παπάς Μ. Λεμφοίδημα ως πρώτη κλινική εκδήλωση της νόσου του Fabry. 29o Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, Αθήνα, 2003, Περίληψη 599
2. Gemignani F, Pietrini V, Tagliavini F, Lechi A, Neri TM, Asinari A et al. Fabry’s disease with familial lymph edema of the lower limbs. Eur Neurol 1979, 18:84−90
3. Fabry J. Ein Beitrag zur Kenntnis der Purpura haemorrhagica nodularis. Arch Dermatol 1898, 43:187−200
4. Anderson W. A case of “angeio-keratoma”. Br J Dermatol 1898, 10:113−117 5. Meikle PJ, Hopwood JJ, Clague AE, Carey WF. Prevalence of lysosomal storage disorders. JAMA 1999, 28:249−254
5. Thompson TE, Tillack TW. Organization of glycosphingolipids in bilayers and plasma membranes of mammalian cells. Annu Rev Biophys Biomol Struct 1985, 14:361−386
6. Morgan SH, Crawfurd MA. Anderson-Fabry disease. Br Med J 1988, 297:872−873
7. Gubler MC, Lenoir G, Grünfeld JP, Ulmann A, Droz D, Habib R. Early renal changes in hemizygous and heterozygous patients with Fabry’s disease. Kidney Int 1978, 13:223−235
8. Kleijer WJ, Hussaarts-Odijk LM, Sachs ES, Jahoda MG, Niermeijer MF. Prenatal diagnosis of Fabry’s disease by direct analysis of chorionic villi. Prenat Diagn 1987, 7:283−287
9. Eng CM, Guffon N, Wilcox WR, Germain DP, Lee P, Waldek S et al. Safety and efficacy of recombinant human α-galactosidase A-replacement therapy in Fabry’s disease. N Engl J Med 2001, 345:9−16
10. Desnick RJ, Brady R, Barranger J, Collins AJ, Germain DP, Goldman M et al. Fabry disease, an under-recognized multisystemic disorder: Expert recommendations for diagnosis, management, and enzyme replacement therapy. Ann Intern Med 2003, 138:338−346.
11. Παιδιατρική, Ματσανιώτης Νικόλαος
Πηγή: www.mothersblog.gr