Να γίνει πράξη η κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρίες
Οι αργίες του Πάσχα πέρασαν, και μπορεί όπως τα Χριστούγεννα να κάναμε το “καθήκον” μας ενισχύοντας κάποια φιλανθρωπικά ιδρύματα, σκεπτόμενοι κάποιους λιγότερο “προνομιούχους” συνανθρώπους μας, όπως είναι τα άτομα με αναπηρίες. Οι ανάγκες όμως των τελευταίων και τα ίσα δικαιώματα δεν περιορίζονται στις γιορτές. Αν σας λέγαμε ότι οι περισσότεροι από εμάς στη διάρκεια της ζωής μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με την αναπηρία είτε άμεσα, π.χ. όταν γεράσουμε, είτε έμμεσα, βοηθώντας κάποιον συγγενή μας, μήπως θα σκεφτόσασταν τα ζητήματα της αναπηρίας πιο συχνά;
Με αυτούς τους προβληματισμούς, μιλήσαμε με τον Δημήτρη Νικόλσκυ, πρόεδρο της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Φέτος λήγει το Σχέδιο Δράσης για την αναπηρία 2006-2015 του Συμβουλίου της Ευρώπης, κάτι που μας δίνει αφορμή να ρίξουμε μια πιο εκτενή ματιά στο έργο που έχει επιτελεστεί…
Ποιες κατακτήσεις που επιτεύχθηκαν με πρωτοβουλίες της Επιτροπής θεωρείτε σημαντικότερες για το διάστημα αυτό;
Καταρχάς να διευκρινίσουμε ότι η Επιτροπή, που αποτελείται από εμπειρογνώμονες, παρεμβαίνει περισσότερο με τη μορφή συμβουλών και συστάσεων, παρά ως φορέας επιβολής συγκεκριμένων πολιτικών, κάτι που εξάλλου είναι και ξένο από τη λογική του ίδιου του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το πλέον σημαντικό είναι, ότι από το 2006 τα κράτη-μέλη έχουν στα χέρια τους ένα διεθνές κείμενο, που τους δίνει κατευθύνσεις και εργαλεία στο πώς θα σχεδιάσουν στρατηγικές βελτίωσης της ζωής των ατόμων με αναπηρίες σε όλο το φάσμα της κοινωνικής, πολιτικής, επαγγελματικής, πολιτισμικής κ.ά. διάστασης. Αλλαγές έχουν γίνει πολλές, και καλό είναι να πούμε ότι τα περισσότερα -αν όχι όλα- απ’ όσα βλέπουμε να υλοποιούνται, είναι αποτέλεσμα εφαρμογής διεθνών οδηγιών και προτύπων.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια θετικά νούμερα για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί για τα άτομα με αναπηρίες στον ευρωπαϊκό χώρο;
Αν μιλήσουμε με νούμερα για την αναπηρία, θα αδικήσουμε τις προσπάθειες που έχουν γίνει ή εκείνες που συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα. Όταν στην Ευρώπη εκτιμάται ότι περίπου το 10% του πληθυσμού έχει κάποιας μορφής αναπηρία, ή ότι οι περισσότεροι στη διάρκεια της ζωής τους, θα έρθουν αντιμέτωποι με την αναπηρία είτε άμεσα είτε έμμεσα, θα είναι παράτολμο να δούμε τη βελτίωση που έχει επιτευχθεί στη λογική απλής απαρίθμησης απολογιστικών στοιχείων. Τα νούμερα και οι δείκτες φυσικά και χρειάζονται, αλλά πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και τα ποιοτικά δεδομένα. Για να πούμε και τα καλά, τα τελευταία χρόνια, υπάρχει σημαντική βελτίωση στα κράτη της Ευρώπης στο θέμα της διαβίωσης των ΑμεΑ στη κοινότητα ενώ και τα άτομα με αναπηρίες συμμετέχουν περισσότερο στη δημόσια και πολιτική ζωή, προσπαθώντας να έχουν ουσιαστικό ρόλο μέσα στη κοινωνία, ενδυναμώνοντας έτσι, το αίσθημα της ανεξαρτησίας και της αυτοδιάθεσής τους. Η πρώιμη παρέμβαση για μικρά παιδιά είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα. Ο στόχος είναι, να απαλειφθούν τα εμπόδια και να πέσει το τοίχος του στιγματισμού και των διακρίσεων ώστε να γίνει πραγματικότητα η κοινωνική τους ενσωμάτωση. Ο δρόμος ούτε εύκολος είναι ούτε σύντομος.
Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι περίπου το 10% του πληθυσμού έχει κάποιας μορφής αναπηρία, ή ότι οι περισσότεροι στη διάρκεια της ζωής τους, θα έρθουν αντιμέτωποι με την αναπηρία είτε άμεσα είτε έμμεσα
Η δουλειά της Επιτροπής είναι να συνεργαστεί με θεσμούς και οργανισμούς που μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με αναπηρίες αλλά και να έρχεται σε επαφή με αυτά τα άτομα. Με ποιο τρόπο ακριβώς;
Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση πολιτικών για τα άτομα με αναπηρίες σε εθνικό επίπεδο, είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται από την κεντρική διοίκηση σε συνεργασία με φορείς και αρχές που έχουν σημαντικό ρόλο αλλά και τη γνώση να συνδράμουν σΆ αυτό. Η Επιτροπή και οι εθνικοί εμπειρογνώμονες οφείλουν να υπενθυμίζουν αυτή τη συνεργασία. Στην Επιτροπή εξάλλου, συμμετέχουν εκπρόσωποι θεσμών και οργανισμών, όπως για παράδειγμα, το ευρωπαϊκό φόρουμ για την αναπηρία, ο ευρωπαϊκός σύνδεσμος παροχής υπηρεσιών στα ΑμεΑ, το συμβούλιο τοπικών και περιφερειακών αρχών, το ευρωπαϊκό γραφείο για τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.α., οι οποίοι και αναπτύσσουν τις θέσεις τους. Η παρουσία τους εγγυάται και αποτελεί πρόκριμα ώστε και εντός των κρατών-μελών, η συνεισφορά τους να είναι απαραίτητη και ουσιώδης στον σχεδιασμό πολιτικών για την αναπηρία.
Πόσο έχει επηρεάσει το έργο της Επιτροπής η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων;
Είναι δεδομένο ότι έχει επηρεάσει αρνητικά το επίπεδο των προσφερομένων υπηρεσιών που λαμβάνουν τα άτομα με αναπηρίες, και έτσι πολιτικές για την αναπηρία, “μένουν πίσω” ή μπαίνουν στις “καλένδες”. Σε καμία περίπτωση όμως η κρίση δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για την καθυστέρηση στην εφαρμογή αυτών των πολιτικών. Αντιθέτως, πρέπει να είναι σημείο αφετηρίας και απαρχής στρατηγικών, ένα σημείο αναγέννησης, όπου η προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών θα είναι το ζητούμενο.
Αυτό όμως δεν ακούγεται λίγο σαν ευχολόγιο;
Μπορεί να ακούγεται ως ουτοπικό όταν η πραγματικότητα σε κάποια κράτη-μέλη υπολείπεται κατά πολύ από αυτό που θα θέλαμε. Δυστυχώς, θα συνυπογράψω την επισήμανση που έκανε ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, του Συμβουλίου της Ευρώπης, ότι οι προϋπολογισμοί λιτότητας έχουν περιορίσει την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην ανεξάρτητη διαβίωση, στην εκπαίδευση, στην πρωτοβάθμια περίθαλψη και στην αγορά εργασίας.
Θα θέλατε να μοιραστείτε κάποια “ανθρώπινη” ιστορία από την εμπειρία σας στον οργανισμό;
Συναντώντας άτομα με αναπηρίες στις χώρες της Ευρώπης, διαπιστώνω και το εύρος των διαφορών σε ό,τι αφορά συμπεριφορές και αντιλήψεις που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη αυτή πληθυσμιακή ομάδα. Προσωπικά κι εγώ “κουβαλούσα” κάποια στερεότυπα για τα άτομα με αναπηρία και όπως γίνεται με όλα τα πράγματα, έρχεται η ζωή να στα ανατρέψει, για καλό ευτυχώς. Θυμάμαι τη γνωριμία μου με άτομα με σύνδρομο Down, που ζουν στην Ιρλανδία, και το ομολογώ, οι ανέλπιστα ζεστές στιγμές που πέρασα μαζί τους μού έδειξαν κάτι καινούργιο, που μέχρι τότε δεν γνώριζα.
Επίσης, οι εικόνες από την επίσκεψή μου σε κέντρο αποθεραπείας-αποκατάστασης για παιδιά στην Οδησσό της Ουκρανίας, όπου οι γονείς στέκονταν δίπλα στα παιδιά τους, βοηθώντας τα να ολοκληρώσουν τη θεραπεία τους μέσα σε χώρους με εμφανή την έλλειψη επαρκούς εξοπλισμού, με τα παιδιά να πέφτουν στην αγκαλιά σου, δεν μπορεί παρά να σε ακολουθούν.
Προσωπικά κι εγώ “κουβαλούσα” κάποια στερεότυπα για τα άτομα με αναπηρία και όπως γίνεται με όλα τα πράγματα, έρχεται η ζωή να στα ανατρέψει, για καλό ευτυχώς.
Όμως η αναπηρία είναι μέσα στη ζωή και αυτό με κάνει να σας πω για ένα περιστατικό που υπογραμμίζει αυτό που λέμε, ότι όλοι είμαστε ίσοι, με αδυναμίες ή ικανότητες αλλά και με προβληματισμούς. Συνέβη στην Ελλάδα, σε κάποια εκδήλωση που παρευρέθηκα, με πλησίασαν δύο ενήλικες, “παιδιά” όμως, με ελαφριά νοητική υστέρηση, ζητώντας μου να τους βοηθήσω να “γνωρίσουν κοπέλες”,να βρούν κάποια σύντροφο. Το είπαν τόσο αυθόρμητα, που ακούστηκε απλό και πολύ ωραίο, όπως και είναι εξάλλου. Κάποτε το θέμα αυτό ήταν “ταμπού” αλλά πλέον θεωρείται ουσιώδες και άκρως σημαντικό.
Ποιες είναι οι άμεσες προτεραιότητες της επιτροπής στο μέλλον;
Αυτή την περίοδο, η Επιτροπή εκτός από το έργο της αξιολόγησης του υπάρχοντος Σχεδίου Δράσης, προγραμματίζει τα επόμενα βήματα, για την περίοδο 2016-2020. Προτεραιότητα, επιγραμματικά θα ‘λεγα, είναι η συνέχιση της αποϊδρυματοποίησης και εδραίωσης της ανεξάρτητης διαβίωσης. Αν και έχει επιτευχθεί σημαντική βελτίωση σε αυτό τον τομέα, πρέπει να συνεχιστεί, με πιο ταχείς ρυθμούς. Επίσης, ένα θεμελιώδες ζήτημα είναι η Νομική Ικανότητα των ατόμων με αναπηρίες, δεδομένου ότι καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την απόλαυση και την άσκηση των δικαιωμάτων τους. Φυσικά η ανάπτυξη της απασχόλησής τους, αποτελεί προτεραιότητα. Όλο και περισσότερα άτομα με αναπηρίες πρέπει να εργάζονται, και το κράτος οφείλει να δίνει κίνητρα να μπουν στην αγορά εργασίας όχι μόνο ως εργαζόμενοι αλλά και ως ιδιοκτήτες μικρών έστω επιχειρήσεων. Θεωρώ επίσης την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση του κόσμου αλλά και των επαγγελματιών στον τομέα της αναπηρίας, ως απαραίτητα στοιχεία εάν θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε, την κοινωνία αυτή τη φορά, να αλλάξει νοοτροπίες και συμπεριφορές.
Πώς μπορεί λοιπόν να βοηθήσει στο έργο σας ένας απλός πολίτης;
Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα είναι εύκολη και μας αφορά όλους. Βοηθώντας τα ίδια τα άτομα με αναπηρία. Ο καθένας μας μπορεί να κάνει το κάτι παραπάνω στη καθημερινότητά του, ειδικά όταν έρχεται σε επαφή με ένα άτομο με αναπηρία. Να μιλήσει λίγο πιο αργά, πιο δυνατά, να μην παρκάρει σε θέσεις στάθμευσης για ΑμεΑ, να προσφέρει λίγη βοήθεια παραπάνω. Να θυμηθούμε αλλά και να πράττουμε τα απλά. Αυτά για αρχή αρκούν και δυστυχώς δεν είναι καθόλου δεδομένα για όλους. Η λέξη-κλειδί είναι η αλληλεγγύη. Όχι μόνο να κάνουμε αυτό που θα θέλαμε να μας κάνουν, αλλά ας κάνουμε και το κάτι παραπάνω. Έτσι, ισότιμα όλοι, με διαφορετικότητες, να μπορούμε να συνυπάρχουμε, και όπως ο Dunklin, ένας φίλος με σύνδρομο Down, είπε: “…στο τέλος, είμαστε όλοι άνθρωποι”…
Πηγή: www.pathfinder.gr