Newsitamea.gr
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Η Ψυχολογία του όχλου

Ακολουθήστε μας στο GOOGLE NEWS και FACEBOOK

Η Ψυχολογία του όχλου

Η είδηση για δημοψήφισμα προκάλεσε έντονη αναταραχή  και μια επιπλέον αβεβαιότητα στο άκουσμα της. Όλοι γνωρίζουμε ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα ο πληθυσμός ολόκληρου του κόσμου και ειδικά η χώρα μας, μας έχει σοκάρει, μας έχει εκπλήξει, μας έχει απογοητεύσει. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι περισσότερες από τις σύγχρονες μελέτες που διερευνούν τις επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων στην ποιότητα ζωής των ατόμων, δείχνουν συσχέτιση ανάμεσα στην ανεργία ή άλλους οικονομικούς δείκτες και τα επίπεδα γενικής νοσηρότητας, θνητότητας, κατάθλιψης και αυτοκτονικότητας. Η τρέχουσα οικονομική κρίση στην χώρα μας  μπορεί να συγκριθεί με τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις του περασμένου αιώνα, ενώ πληθώρα επιδημιολογικών μελετών προβάλλει τη θετική συσχέτιση μεταξύ ανεργίας ή χαμηλότερου εισοδήματος και επιβαρυμένης ψυχικής υγείας. Η οικονομική κρίση πλήττει την ψυχική υγεία όχι μόνο των ψυχικά ασθενών αλλά και των υγιών ανθρώπων, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα.

Άνθρωποι που έχασαν ξαφνικά τις δουλειές τους αντιμετωπίζουν έντονο στρες και αναπτύσσουν ψυχολογικά προβλήματα, ενώ οι ηλικιωμένοι μπορεί ακόμη και να επιλέξουν την απόπειρα της αυτοκτονίας για να αποφύγουν τα προβλήματά τους.

Εποχή κρίσης και τα σημάδια γνώριμα. Τα κόμματα της εξουσίας καταποντίζονται, ΜΜΕ κατηγορούνται για μισθωμένη εξυπηρέτηση τραπεζικών συμφερόντων, η εμπιστοσύνη στους θεσμούς ελαχιστοποιείται, η ανεργία εκτοξεύεται, τα φαινόμενα βίας τείνουν να γίνουν ανεξέλεγκτα.

Η αλλαγή είναι αναπόφευκτη αλλά το αν αυτή θα γίνει με ένα βήμα μπροστά ή με ένα βήμα πίσω εξαρτάται από τη στάση του καθενός από εμάς. Κανείς δεν είναι τόσο αδύναμος για να μην έχει επίπτωση η τελική στάση που θα πάρει.

Ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ γνωστός ψυχολόγος, της σχολής της αναλυτικής ψυχολογίας, βίωσε γεγονότα των δύο παγκοσμίων πολέμων, του οικονομικού κραχ του 1929, και την άνοδο του φασισμού και του ολοκληρωτισμού στην Ευρώπη, αναφέρει χαρακτηριστικά, «Η δυσπιστία που έχει ο πρωτόγονος για τη γειτονική του φυλή, που νομίζαμε πως από καιρό την είχαμε ξεπεράσει, χάρη στους διεθνείς οργανισμούς μας, που αγκαλιάζουν ολόκληρη την υδρόγειο, ξαναγύριζε μ’ αυτό τον πόλεμο».

Έχοντας βιώσει τις πιο ακραίες εκφράσεις του στην εποχή του,  προειδοποιεί πως  ένα από τα βασικότερα συμπτώματα του ολοκληρωτισμού είναι η προβολή της «σκιάς» μας στον γείτονα, στο αντίπαλο κόμμα, θρησκεία, έθνος ή συνάνθρωπο. Ο ολοκληρωτισμός έχει πολλές μορφές. Υπάρχει ο ολοκληρωτισμός του κράτους, του κεφαλαίου, της θρησκείας, ενός πολιτιστικού ρεύματος, της κοινωνικής άποψης.

Για τους όχλους σε εποχές κρίσης

«Κάθε άνθρωπος έχει μια «σκιά. Όλοι κλείνουμε μέσα μας έναν «στατιστικό εγκληματία, όπως και έναν αντίστοιχο τρελό ή άγιο. Η φύση του εντός μας θηρίου είναι η πανίσχυρη τάση για κυριαρχία. Αυτή η τάση, είναι υπαρκτή σε όλα τα ανθρώπινα όντα. Επειδή αναγνωρίζεται μέσα μας και αντίκειται των νόμων του κράτους και της θρησκείας, την αρνούμαστε και την απωθούμε από τη συνείδησή μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι με αυτό τον τρόπο ξεμπερδέψαμε. Απεναντίας, αυτή η ανώριμη στάση απέναντι στη μοχθηρή όψη του εαυτού μας , η άρνησή της, έχει ως επικίνδυνη συνέπεια, να βλέπουμε στον αντίπαλο, τα δικά μας σφάλματα μεγαλωμένα σε απίστευτο βαθμό. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άλλοι είναι άγιοι και εμείς οι κακοί αλλά ότι ο καθένας προβάλει στον άλλο τη σκιά του».

Η ήττα και η κοινωνική καταστροφή αυξάνουν το αγελαίο ένστικτο. Η έλλειψη προσανατολισμού στο συνειδητό, αντισταθμίζεται με το αρχέτυπο της τάξης στο ασυνείδητο. Μέσα σε συνθήκες απόγνωσης, πανικού και φόβου, ελκόμαστε από σύμβολα τάξης, από «φύρερ», από «σωτήρες», από μοντέλα «ολοκληρωτικού κράτους», που «θα αναλάβει την ευθύνη» για λογαριασμό μας.  Αν όμως «τα σύμβολα της τάξης δεν αφομοιωθούν από το συνειδητό, οι δυνάμεις που εκφράζονται μέσα από αυτά, θα συσσωρευτούν σε επικίνδυνο σημείο. Στις συνθήκες, διάχυτου φόβου, το άτομο εξαφανίζεται ολοκληρωτικά, και κυριαρχεί  ένα γενικό αμόκ, μια παγκόσμια και μοιραία δύναμη, που ενάντια στη συντριπτική της επίδραση, το άτομο είναι ανίκανο να αμυνθεί. Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν τους όχλους. Όμως, ο όχλος  είναι από τη φύση του πάντα ανώνυμος και ανεύθυνος. Μια τέτοια κατάσταση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το συλλογικό έγκλημα.

Για την αναγκαιότητα της ατομικής αλλαγής

Οι συνέπειες από τη δημιουργία συνθηκών, όπου ο σεβασμός στο άτομο έχει χαθεί και όπου αυτό εξαφανίζεται ολοκληρωτικά, είναι η επικράτηση της επικίνδυνης ροπής προς την ομαδική ψυχολογία. Συνέπεια της κυριαρχίας της ψυχολογίας του όχλου είναι ότι η αλλαγή του χαρακτήρα που επέρχεται με την ανάδυση των συλλογικών δυνάμεων είναι καταπληκτική. Ένα ευγενικό και λογικό όν μπορεί να μεταβληθεί σε έναν μανιακό ή σε ένα άγριο κτήνος. Φυσικά, τίποτα δεν θα μπορούσε να εκραγεί από τα βάθη μας εάν δεν υπήρχε μέσα μας. Στην πραγματικότητα, ζούμε συνέχεια επάνω σε ένα ηφαίστειο. Γι’ αυτό ο κάθε άνθρωπος έχει χρέος να συνειδητοποιήσει και να μάθει να χειρίζεται τη σκιά του. Η ώριμη αντιμετώπιση των δυνάμεων του ασυνείδητου, είναι ένα πολύ δύσκολο έργο που απαιτεί μεγάλο βαθμό ηθικής ευθύνης.

Ο ρόλος του λαού στάθηκε ο ίδιος σε όλες τις επαναστάσεις. Δεν είναι ποτέ ο λαός εκείνος, που συλλαμβάνει την ιδέα των επαναστάσεων, ούτε εκείνος που τις καθοδηγεί. Η δράση του κατευθύνεται από τους δημαγωγούς. Μόνον όταν τα άμεσα συμφέροντά του βλάπτονται, βλέπει κανείς, τμήματα του λαού να επαναστατούν αυθόρμητα. Ένα κίνημα επίσης εντοπισμένο αποτελεί μια απλή στάση.

Η επανάσταση είναι εύκολη, όταν οι δημαγωγοί εξασκούν μεγάλη επιρροή στον λαό. Οι νέες όμως ιδέες διεισδύουν στις λαϊκές μάζες με μια εξαιρετική βραδύτητα. Ο λαός αποδέχεται γενικά μια επανάσταση χωρίς να γνωρίζει το γιατί, και όταν τυχαία φθάσει στο σημείο να το αντιληφθεί, η επανάσταση έχει πια τελειώσει από πολύ καιρό.

Αριστομένης Νικολόπουλος
Ψυχολόγος

autosinidisia.gr

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Γιατί τσακωνόμαστε περισσότερο με αυτούς που αγαπάμε

Efi Nika

Ν’ αγαπάς τους φωτεινούς ανθρώπους

newsitamea

Τι να κάνετε όταν το παιδί δεν κάθεται σε ησυχία

Efi Nika