Μετά το θάνατο ενός εκ των μεγαλύτερων ηγετών σε παγκόσμιο επίπεδο, του Φιντέλ Κάστρο, φούντωσε ξανά μία κουβέντα για το κατά πόσο ο σοσιαλιστικός παράδεισος τον οποίο ευαγγελίζονταν οι οπαδοί του Φιντέλ, ήταν όντως ένας παράδεισος ή μία ισορροπία του τρόμου.
Με την χρονική και γεωγραφική απόσταση που χωρίζει έναν κάτοικο της Ευρώπης από αυτόν της Κούβας, σίγουρα δεν μπορούμε να μιλάμε με βεβαιότητες για τις πραγματικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν και επικρατούν στη χώρα. Πηγή άντλησης πληροφοριών είναι οι μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν από την μία ή την άλλη πλευρά των «τείχους» και οι ανεξάρτητες δημοσιογραφικές έρευνες.
Για να μπορέσουμε να αποκτήσουμε μία εικόνα, όσον αφορά την καθημερινή ζωή και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι Κουβανοί, ανεξάρτητα από το εάν ο Κάστρο και το καθεστώς του δικαιώθηκε ή όχι, μπορούμε απλά να εμβαθύνουμε και να φωτίσουμε περιπτώσεις όπως των «Los Frikis». Την κοινότητα των punks οι οποίοι κυνηγήθηκαν για αυτό που ήταν. Μία φωνή αντίστασης στο καθεστώς. Και οι οποίοι επέλεξαν να μεταδώσουν οικειοθελώς στον εαυτό τους τον ιό του HIV, ώστε να μπορέσουν να ζήσουν, για όσο τους επέτρεπαν οι συνθήκες, ελεύθεροι μακριά από την αστυνομία και τις φυλακίσεις σε… κρατικά σανατόρια.
Το punk και ό,τι αυτό πρέσβευε είχε αντίκτυπο στη νεολαία και αυτό έπρεπε να σταματήσει
Σε ένα γενικότερο πλαίσιο το punk ήταν η –μουσική- έκφραση της άρνησης. Δημιουργήθηκε από ανθρώπους ανήσυχους, δακτυλοδεικτούμενους, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να χωνέψουν πως «τα πράγματα είναι έτσι και θα γίνουν με αυτόν τον τρόπο». Είτε μιλάμε για τη θατσερική Μεγάλη Βρετανία και την καταστολή κάθε αντίθετης φωνής, είτε μιλάμε για τα γκέτο των ΗΠΑ, είτε ακόμα και στις μέρες μας για τις γυναίκες στη Μέση Ανατολή που αψηφούν τους νόμους των φονταμενταλιστών, ιδρώνοντας σε υπόγεια και σανίδια. Οι Beatles είχαν μεγάλη επιρροή στη Σοβιετική Ένωση. Τα τραγούδια της εργατικής τάξης που έγραφε ο Sixto Rodriguez, χωρίς να το ξέρει, έγιναν οι ύμνοι κατά του Απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική.
Από τις πρώτες μέρες του το punk δέχτηκε την φυσική καταστολή στα σώματα των μουσικών, αλλά και την πολιτική απονοηματοδότηση των ιδεολογικών του θέσεων. Αντιμετωπίστηκε σαν άλλη μία υποκουλτούρα στην οποία εμπλέκονται οι «τελειωμένοι», οι «απόκληροι», οι κοινωνικά «άχρηστοι», τα «πρεζάκια». Η Κούβα του Κάστρο δεν πρωτοτύπησε όσον αφορά την αντιμετώπιση της απέναντι στους πάνκιδες. Όπως και απέναντι στους πολιτικούς αντιπάλους του Φιντέλ ακόμα και αν αυτοί δεν προέρχονταν από την πλευρά των ΗΠΑ, αλλά από μία πιο ελευθεριακή θέαση της επανάστασης που είχε προηγηθεί. Οι πάνκιδες μπήκαν στο στόχαστρο και κυνηγήθηκαν ανηλεώς, μαζί με αναρχικούς (για την αστυνομία της Κούβας οι δύο έννοιες ήταν ταυτόσημες) καθώς και τοξικοεξαρτημένους και ομοφυλόφιλους.
Οι Los Frikis και η απίστευτη επιλογή τους στον δρόμο για την ελευθερία
Η κοινότητα των «Los Frikis» δημιουργήθηκε στην Κούβα στα τέλη των 80s αρχικά από λίγους πάνκιδες και μεταλάδες η οποία μέρα με την ημέρα μεγάλωνε. Στις αρχές των 90s έφτασε στο απόγειο της όσον αφορά τους νέους της χώρας που συμμετείχαν σε συγκροτήματα, πήγαιναν σε συναυλίες ή απλά δήλωναν την αντίθεση τους στον Κάστρο μέσω του ντυσίματός τους, των κουρεμάτων, των τατουάζ και των σκουλαρικιών. Και πάλι όμως σε πραγματικούς αριθμούς και με σημερινή ορολογία θα μιλάγαμε για μία μικρή αλλά συμπαγή underground κοινότητα.
Το όνομα των Los Frikis έγινε σχεδόν συνώνυμο με το ίδιο το punk, το metal ή τέλος πάντων όλων όσοι ένιωθαν πως δεν χωρούσαν στη mainstream κουβανική κοινωνία. Η αισθητική τους έμοιαζε πολύ με τους σύγχρονούς τους, μουσικούς, σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Πρώτο καμπανάκι για τον Κάστρο. Τα τραγούδια τους ήταν κυρίως στην αγγλική γλώσσα. Η επιλογή αυτή δεν ήταν μία επιλογή αντίδρασης αλλά καθαρά αισθητική προτίμηση. Δεύτερο καμπανάκι για τον Κάστρο.
Την περίοδο εκείνη ο Φιντέλ προσπαθούσε να επιβάλει την τάξη με τη βία, με αιχμή του δόρατος την αστυνομία η οποία παρενοχλούσε όλους εκείνους που θεωρούσε «αλήτες» ή «περιθωριακούς». Πολλοί από τους Los Frikis απομονώθηκαν από τις οικογένειες τους, παρενοχλούνταν συστηματικά από την αστυνομία ενώ οι συλλήψεις και η καταναγκαστική χειρωνακτική εργασία ήταν μία πάγια πρακτική.
Ταυτόχρονα εκείνη την περίοδο και η Κούβα όπως και ο υπόλοιπος κόσμος προσπαθούσε να βρει άμυνες απέναντι στη ραγδαία εξάπλωση του ιού HIV. Και αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι πάνκιδες της Κούβας. Γνώριζαν πολύ καλά πως η επιλογή τους να μεταδώσουν στους εαυτούς τους μολυσμένο με HIV αίμα θα ήταν θανατηφόρα. Αλλά η επιθυμία τους για μία ζωή ελευθερίας χωρίς περιορισμούς θα ήταν απελευθερωτική.
Τα τελευταία μέλη των Los Frikis που ζουν για να διηγηθούν την ιστορία
Η Κούβα είχε μία συγκεκριμένη τακτική αντιμετώπισης των τοξικοεξαρτημένων, των οροθετικών και «όσων δεν χωρούν». Κρατικά σανατόρια έξω από τις μεγαλουπόλεις όπου εκεί τοποθετούνταν οι «προβληματικές» κοινωνικές κατηγορίες, μακριά από την «υγιή» κοινωνία. Αρκετοί Frikis είδαν την προοπτική των σανατορίων σαν σωτηρία. Για να μπουν εκεί ωστόσο έπρεπε να επιλέξουν την μακροπρόθεσμη αυτοκτονία
Με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Κάστρο έχασε τον πλέον σημαντικό σύμμαχο με τα αποτελέσματα να είναι ορατά σε αυτό που ο ίδιος ειρωνικά είχε αναφέρει ως «Ξεχωριστή Περίοδο». Ένας ευφημισμός για τις μαζικές ελλείψεις σε τρόφιμα και καύσιμα. Η εξάπλωση του ιού ήταν τόσο ραγδαία που βρήκε μία κοινωνία φυσικά και πνευματικά ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τη λαίλαπα. Και το καθεστώς βγήκε επιθετικά απέναντι στον ιό. Εξέτασε με την βία το 80% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού. Όσοι βρέθηκαν θετικοί στον ιό, απομονώθηκαν στα σανατόρια.
«Μπήκαμε στην κουλτούρα των Frikis γιατί μας άρεσε το rock n’ roll», λέει ο Gerson Govea και συνεχίζει «υπήρχαν πράγματα που μας έκαναν τα οποία δεν μπορώ να τα αναφέρω σε μία συνέντευξη». «Όταν άνοιξε το σανατόριο οι κάτοικοί του ήταν 100% Frikis» λέει η σύντροφος του Govea, Yoandra Cardoso. Και οι δύο είναι οροθετικοί και τα τελευταία εν ζωή μέλη των Los Frikis.
wkkouugvfre6«Μία μέρα βρήκα έναν φίλο και συμφώνησε να μου δώσει λίγο από το μολυσμένο αίμα του. Με μία σύριγγα έκανα την ένεση μόνος μου στη φλέβα μου», περιγράφει και συγκλονίζει ο Govea. Η Cardoso πάλι περιγράφει ποια ήταν τα ακραία μέτρα που πήραν οι αρχές για να φρενάρουν την εξάπλωση του HIV καθώς και το τίμημα που εκείνη προσωπικά πλήρωσε.
«Την περίοδο πριν παντρευτώ είχα έναν σύντροφο. Εκείνος είχε μεταδώσει τον ιό στον εαυτό του αλλά δεν μου το είχε πει. Ήμουν έγκυος και μόλις μου έκαναν εξετάσεις και εκείνες βγήκαν θετικές με υποχρέωσαν να κάνω έκτρωση στον 5ο μήνα της κύησης».
madata.gr