Αρκετές φορές ακούμε τα παιδιά να μιλούν αρνητικά για τον εαυτό τους π.χ. “Είμαι τόσο ηλίθια”, “Κανείς δεν με συμπαθεί”, “Είμαι χοντρή”, “Είμαι άσχημος”. Συχνά, μέσα από αυτές τις δηλώσεις επιζητούν την αναίρεση αυτών από τους άλλους.
Αρχικά αυτές οι δηλώσεις μπορεί να φαίνονται αβλαβείς όμως ο συνεχής αρνητικός διάλογος με τον εαυτό τους μπορεί να αντανακλά μια νοσηρή τάση του να σκέφτονται το χειρότερο για εκείνα.
Τι είναι λοιπόν ο διάλογος με τον εαυτό τους; Σύμφωνα με την ψυχολόγο Αμανατίδου Φωστηρία είναι κατ ‘ ουσίαν ένας εσωτερικός μονόλογος. Μπορεί να είναι ένας τρόπος αφήγησης του τι συμβαίνει γύρω τους,ένα μέσο εξάσκησης της γλώσσας ή καθοδήγησης του εαυτού τους για την επιτέλεση μιας εργασίας.
Ενώ ο διάλογος με τον εαυτό τους ως διαδικασία είναι συχνά εποικοδομητική, μπορεί επίσης να οδηγήσει στο αντίθετο. Όλοι κατά καιρούς έχουμε λειτουργήσει επικριτικά κάτι που δεν αποτελεί σημάδι ανησυχίας. Παρόλα αυτά είναι χρήσιμο να αναρωτηθούμε γιατί το παιδί μας συνεχίζει να χρησιμοποιεί αυτό τον αρνητικό μονόλογο καθώς αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει μια δυσκολία του.
Διχοτομική σκέψη
Τα παιδιά συχνά κάνουν δηλώσεις για τον εαυτό τους οι οποίες αντανακλούν τον τρόπο σκέψης του ”όλα ή τίποτα”. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί δεν αποδίδει καλά σε ένα παιχνίδι ποδοσφαίρου και αναφωνεί ”Είμαι χάλια στο ποδόσφαιρο”, και αυτό το είδος της σκέψης παραμένει τότε μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεται και αισθάνεται για τον εαυτό του εν γένει.
Τελειοθηρία
Τα παιδιά που έχουν εξωφρενικά υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό τους είναι επιρρεπή στον αρνητικό μονόλογο. Αυτά τατελειομανή παιδιά μπορεί να είναι τόσο σκληρά με τον εαυτό τους προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους.
Η ανάγκη ένταξης στην ομάδα των συνομηλίκων
Μερικές φορές η αυτο-αποδοκιμασία “Είμαι σίγουρος ότι θα αποτύχω στο τεστ” ή ”Είμαι τόσο χοντρός” μπορεί να είναι μια μορφήκοινωνικής προστασίας περιμένοντας να ακούσουν το αντίθετο. Το κοινωνικό δίκτυο είναι ιδιαίτερα σημαντικό ιδίως για τα μεγαλύτερα παιδιά. Σε ορισμένους κοινωνικούς κύκλους το να είναι κανείς έξυπνος δεν είναι ”κουλ όπως λένε τα παιδιά” ή θα παρατηρήσουμε να δίνουν μεγάλη έμφαση στην εμφάνισή τους ώστε να ταιριάζουν με τα δημοφιλή παιδιά.
Αναζήτηση προσοχής
Μερικές φορές τα παιδιά μπορεί να οδηγηθούν σε αρνητικό μονόλογο τον οποίο εκφράζουν δυνατά με σκοπό να χειραγωγήσουν τους άλλους ή να προσελκύσουν την προσοχή τους. Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να προσπαθήσει να ενοχοποιήσει τους γονείς του λέγοντας ότι είναι ένα φρικτό παιδί και πως αξίζει να τιμωρηθεί.
Έλλειψη ανθεκτικότητας
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αυτο-κριτική σκέψη μπορεί να είναι μια ένδειξη έλλειψης ανθεκτικότητας. Εάν τα παιδιά ανταποκρίνονται τακτικά σε απογοητεύσεις με αρνητικό μονόλογο αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή ορισμένων εμπειριών. Ακόμη υποδεικνύει την έλλειψη κινήτρων στο να επιμείνουν στην αντιμετώπιση των δυσκολιών.
Εκφοβισμός
Αν ένα παιδί δέχεται συνεχώς πειράγματα τότε είναι εύκολο να εσωτερικεύσει τις προσβολές που ακούει.
Πότε πρέπει να ανησυχήσετε
Ο αρνητικός μονόλογος μπορεί να είναι ένδειξη χαμηλής αυτοεκτίμησης, μαθησιακής δυσκολίας, άγχους, κατάθλιψης όταν υπάρχουν τα εξής σημάδια:
Ο αρνητικός μονόλογος είναι επίμονος και διάχυτος
–Δε στηρίζεται στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα αν το παιδί σας θεωρεί ότι οι άλλοι δεν τον συμπαθούν ενώ οι συμμαθητές του τον καλούν σε πάρτυ ή θεωρεί ότι θα αποτύχει στο τεστ ενώ η προσπάθεια που έχει καταβάλλει δείχνει το αντίθετο.
-Επηρεάζονται οι σχέσεις του παιδιού ή η σχολική απόδοσή του.
-Έχουν αλλάξει οι διατροφικές συνήθειες ή και ο ύπνος του .
-Επιμένει συχνά ότι δεν αισθάνεται καλά απουσία φυσικών συμπτωμάτων.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν
Παρακάτω είναι μερικοί τρόποι για να σας βοηθήσουν να κατευθύνετε τα παιδιά σας μακριά από τον καταστροφικό μονόλογο:
• Ακούστε και επικυρώστε τα
• Μην αγνοείτε την έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων των παιδιών ακόμη και αν σας φαίνονται ανόητα ή δε βασίζονται στην πραγματικότητα. Αντ ‘ αυτού δημιουργήστε ένα ασφαλές πλαίσιο έκφρασης των ανησυχιών του παιδιού σας ώστε να εντοπίσετε τί του συμβαίνει.
• Προσφέρετε στο παιδί σας μια ρεαλιστική προσέγγιση
• Δε χρειάζεται να μεταβείτε από τον καταστροφικό μονόλογο του παιδιού σας σε υπερβολικά αισιόδοξες “θετικές σκέψεις” αλλά να προτείνετε μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί πει ότι είναι βέβαιο πως κανείς δεν θα του μιλήσει την πρώτη μέρα σε ένα νέο σχολείο, δε χρειάζεται να πείτε “Η πρώτη μέρα του σχολείου θα είναι καταπληκτική και θα κάνεις πολλούς φίλους. Αντ ‘αυτού, θα μπορούσατε να πείτε: ”Η πρώτη μέρα του σχολείου μπορεί να σε φοβίζει λίγο, αλλά όσο περνούν οι μέρες και προσαρμόζεσαι θα κάνεις φίλους σταδιακά.
• Θέστε το πλαίσιο
Οι ενήλικες μπορούν να βοηθήσουν μιλώντας στα παιδιά με τέτοιο τρόπο ώστε να δώσουν νόημα στην εμπειρία τους και να τους προσφέρουν μια ευρύτερη οπτική. Βοηθήστε τους να προσδιορίσουν τι ακριβώς τους αναστατώνει ή όταν κάνουν μια τέτοια αυτοκριτική δήλωση εξηγείστε τους ότι μια κακή εμπειρία δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα είναι πάντα οι χειρότεροι σε κάτι.
• Χρησιμοποιείστε ρεαλιστικό και θετικό αυτοδιάλογο
• Προσπαθήστε να μην είστε επικριτικοί με τον εαυτό σας. Μην εστιάζεστε στα λάθη που έχετε κάνει καθώς ο στόχος είναι η διαμόρφωση υψηλής αυτοεκτίμησης στα παιδιά σας. Είναι ιδιαίτερα εποικοδομητικό να μοιραστείτε με τα παιδιά σας ιστορίες από τη δική σας ζωή όπου φανερώνεται ο ρεαλιστικός και θετικός αυτοδιάλογος σας.
• Κάντε διορθώσεις
Είναι ιδιαίτερα διδακτικό για τα παιδιά το να διορθώσετε μια αρνητική δήλωση σας π.χ. Αν μαγειρεύετε και κάψετε λιγάκι το φαγητό λέγοντας ”Είμαι χάλια μάγειρας” συνεχίστε τη συνομιλία μπροστά στο παιδί σας λέγοντας ”Στην πραγματικότητα είμαι μια πολύ καλή μαγείρισσα τις περισσότερες φορές. Απλά μπερδεύτηκα με αυτό το φαγητό. Παρόλα αυτά δεν πρόκειται να αφήσω αυτό το συμβάν να με σταματήσει από το μαγείρεμα στο μέλλον.
• Επικοινωνείτε με το σχολείο
Εάν το παιδί σας πηγαίνει σχολείο είναι χρήσιμο να ακούσετε αυτά που θα σας πουν οι καθηγητές του παιδιού σας καθώς αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να έχετε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.
• Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια
Εάν η συμπεριφορά είναι επίμονη και επηρεάζει αρνητικά τη ζωή του παιδιού σας ή αν υπάρχουν άλλες ανησυχητικές αλλαγές στη διάθεση και τη συμπεριφορά του τότε ίσως χρειαστεί να απευθυνθείτε σε ειδικό για να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε τι προκαλεί τη συγκεκριμένη δυσκολία ώστε να το αντιμετωπίσετε.
www.mothersblog.gr Αμανατίδου Φωστηρία (www.e-psychology.gr