Αναπηρία:Προκατάληψη και στερεότυπα.

Η λέξη προκατάληψη υποδηλώνει µια αρνητική έννοια και αντιδράσεις οι οποίες συνδέονται µε ένα αίσθηµα ανασφάλειας. Μέσα από αυτές τις αντιδράσεις διαφαίνονται φανατισµός, στενοκεφαλιά, φυλετισµός, φόβος και µίσος.

Η προκατάληψη υπάρχει ακόµα και όταν µια αντίδραση είναι θετική. Αυτό µπορεί να συµβεί όταν κοινά στοιχεία στη θρησκεία, το φύλο, την κοινωνικο-οικονοµική τάξη, την εθνικότητα ή κάτι άλλο συναφές δηµιουργούν σε ένα άτοµο θετική στάση απέναντι στον συνάνθρωπό του. Περιλαµβάνει τόσο πράξεις όσο και συναισθήµατα και ιδέες. Έχει χρησιµοποιηθεί ως δικαιολογία για διωγµούς και πολέµους.

Άτοµα ή οµάδες προδικάζονται σε σχέση µε χαρακτηριστικά που τους αποδίδονται, όπως φυλή, φύλο, εθνικότητα, πολιτικοί και θρησκευτικοί δεσµοί, γλώσσα, εµφάνιση, αναπηρία και σεξουαλική προτίµηση. Άτοµο το οποίο έχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό το οποίο εµπίπτει στις παραπάνω κατηγορίες κρίνεται κυρίως από τη συµµετοχή του στην κατηγορία αυτή. Με βάση αυτή την πρόωρη κρίση, διαµορφώνεται ένα στερεότυπο, µια a priori εικόνα για το πώς θα πρέπει να είναι το µέλος µιας πληθυσµιακής κατηγορίας. Όταν χρησιµοποιούνται στερεότυπα, η πραγµατικότητα που βασίζεται σε υποκειµενικά στοιχεία έχει µικρή σηµασία.

Αναπηρία:Προκατάληψη και στερεότυπα

Ένα στερεότυπο είναι μια απλουστευμένη ή/και τυποποιημένη αντίληψη ή μια εικόνα, που συχνά έχουν οι άνθρωποι για μια άλλη ομάδα. Τα στερεότυπα μπορούν να είναι θετικά ή αρνητικά και είναι χαρακτηριστικές γενικεύσεις βασισμένες στην ελάχιστη ή περιορισμένη γνώση για μια ομάδα ανθρώπων. Τέτοιες υπεραπλουστευμένες αντιλήψεις, απόψεις, ή οι εικόνες, είναι βασισμένες στην υπόθεση ότι υπάρχουν ιδιότητες που τα μέλη μιας άλλης ομάδας έχουν.

Τα στερεότυπα είναι όχι μόνο επιβλαβή στο δικαίωμά των άλλων ανθρώπων αλλά βλάπτουν με την ενθάρρυνση της προκατάληψης και της διάκρισης. Η προκατάληψη είναι όχι μόνο μια δήλωση της άποψης ή της πεποίθησης, αλλά και μια τοποθέτηση που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως η απάθεια, η περιφρόνηση, ή και η απέχθεια.

Η διάκριση εμφανίζεται όταν αντιμετωπίζεται ένα πρόσωπο λιγότερο ευνοϊκά από κάποιο άλλο και η αντιμετώπιση αυτή δεν μπορεί να δικαιολογηθεί και έχει ως άμεσο αποτέλεσμα της προκατάληψής ενάντιά του.

Ιστορικά, οι άνθρωποι με αναπηρίες έχουν στερεοτυπηθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Μερικά από τα στερεότυπα που χρησιμοποιούνται για να χαρακτηρίσουν τους ανθρώπους με αναπηρίες παραμένουν ισχυρά ακόμη και σήμερα, στο μυαλό του κοινού. Οι ελλιπείς πληροφορίες, οι μπερδεμένες αντιλήψεις, η απομόνωση και ο διαχωρισμός, έχουν διαιωνίσει πολλά από αυτά τα στερεότυπα. Η οπτική σκοπιά ενός προσώπου με αναπηρίες ή ομάδες προσώπων ανάπηρων σύμφωνα με τα στερεότυπα περιορίζει, το τι αναμένουμε από αυτούς και το πώς συμπεριφερόμαστε σε αυτούς.

Μερικά στερεότυπα ενός ατόμου με αναπηρίες τον απεικονίζουν ως:

• αξιολύπητο και αξιοθρήνητο

• απαίσιο ή κακό

• τραγικό αλλά γενναίο

• κωμικό

• επιθετικό

• επαχθή /περιθωριακό

• μη σεξουαλικό

• τελείως ανίκανο στην καθημερινή ζωή

Τα άτομα με αναπηρίες συχνά ακόμα απεικονίζονται στα μέσα επικοινωνίας με τρόπο που τείνουν να ενισχύσουν τα αρνητικά στερεότυπα. Παραδείγματος χάριν, ο στανικός Dr No με τα δύο τεχνικά επιπρόσθετα χέρια στη ταινία James Bond, ο θλιβερός και ο τραγικός Tiny Tim στο A Christmas Carol του Charles Dickens, ο Hoffman Dustin παίζοντας τον ρόλο ενός ατόμου με αυτισμό στην ταινία Rainman αποτελεί φορτίο στον αδελφό του, ο «ιδιότροπος» Quasimodo που αποβλήθηκε από την κοινωνία στην ταινία Hunchback of Notre Dame. Τέτοια στερεότυπα είναι εξευτελιστικά και θεωρούν την αναπηρία ως το καθοριστικό γνώρισμα του χαρακτήρα ενός ατόμου και δεν του δίνεται η δυνατότητα να χαρακτηρισθεί με τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζονται όλοι οι άλλοι άνθρωποι.

Υπέρβαση της προκατάληψης

Οι εκπαιδευτικές κοινότητες παρέχουν μια σημαντική ευκαιρία να προκαλέσουν αυτές τις αρνητικές υποθέσεις σε θεσμικό επίπεδο και να αναπτύξουν έναν πολιτισμό που να αναγνωρίζει και να εκτιμάς την ποικιλομορφία.

Τα άτομα με αναπηρίες είναι τόσο διαφορετικά μεταξύ τους όσο και τα άτομα χωρίς αναπηρίες. Η προσκόλληση μιας ετικέτας όπως «τυφλός» ή «αγοραφοβικός» σε μια ομάδα ανθρώπων δεν σημαίνει ότι όλοι είναι ίδιοι μεταξύ τους, όπως δεν είναι ίδιοι, όσοι έχουν γαλανά μάτια.

Η εκτίμηση ενός σπουδαστή δεν πρέπει να γίνεται μόνο από το αποτέλεσμα της μάθησής του, εάν δεν έχει ερωτηθεί προηγουμένως αν η βοήθεια, που του δίνεται για να μάθει, ικανοποιεί τον ίδιο και όχι τους συμφοιτητές του και που του επιτρέπουν να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του από την αρχή των μαθημάτων.

Η ορολογία και η γλώσσα είναι επίσης πολύ σημαντικές. Έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια των προηγουμένων ετών και τα άτομα με αναπηρίες διαφωνούν μερικές φορές και οι ίδιοι για ποια ορολογία είναι αποδεκτή.

Διαχρονικά στερεότυπα και προκαταλήψεις σε σχέση με την αναπηρία

Εάν θελήσουµε µε µια µόνο λέξη να χαρακτηρίσουµε τη «µέση εικόνα» του ανθρώπου µε αναπηρία – ανεξαρτήτως εξαιρέσεων που επιβεβαιώνουν τον κανόνα – οφείλουµε να χρησιµοποιήσουµε τη λέξη «ψευδής». Ψευδής, υπό την έννοια ότι κινείται σε δύο αντιδιαµετρικά άκρα, εξαιρώντας το µέσο πολίτη µε αναπηρία που αποτελεί τη συντριπτική πλειοψηφία. Αυτό συµβαίνει γιατί άλλοτε εστιάζει αποκλειστικά και µόνο στην αναπηρία, ως αυτή καθαυτή να χαρακτηρίζει καθοριστικά τον άνθρωπο και άλλοτε προωθεί την ιδέα περί «ήρωα της ζωής που κατακτά τη µοίρα του», κάτι που στο παραµικρό δε χαρακτηρίζει την πραγµατικότητα της ζωής των ανθρώπων µε αναπηρία. Η ψευδής αυτή εικόνα των ΑµεΑ προβάλλεται και από τα ΜΜΕ, τα οποία είναι προεκτάσεις της κοινωνίας και σε σηµαντικό βαθµό αναπαράγουν χρόνια ριζωµένες κοινωνικές προκαταλήψεις και στερεότυπα.

 

Αποδεκτές-µη αποδεκτές εκφράσεις

Newsroom Aμεα / Μ.Μ.